Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła


kościół XVII w. Rudziniec

Adres
Rudziniec, Lipowa 39

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. gliwicki, gm. Rudziniec

Reprezentatywny przykład nowożytnego kościoła parafialnego, charakteryzujący się nieprzekształconą formą oraz rozplanowaniem, znamiennymi dla tradycyjnych, wznoszonych na Śląsku przez wiele wieków kościołów rzymsko-katolickich.

Wyjątkowa wartość obiektu związana jest z całościowo zachowanym do czasów współczesnych cyklem polichromii ściennych z 1657 r., stanowiącym wyraz programowych tendencji kontrreformacyjnych połączonych z protestanckimi ideami fundatora.

Historia

Pierwsza wzmianka o kościele parafialnym w Rudzińcu pochodzi z 1447 r. Zachowany do czasów współczesnych obiekt został natomiast wzniesiony w 1657 r. jako filia parafii rzymsko-katolickiej w Rudnie z fundacji Wenzla von Pelka, ewangelickiego właściciela wsi. Świadczy o tym zachowana data na polichromii pod oknem w prezbiterium oraz herb Pelków pod lożą kolatorską. Z tego samego okresu pochodzi również całość ocalałej do czasów współczesnych polichromii ściennej wewnątrz kościoła. W 1853 r. wykonano nową wieżę w miejscu poprzedniej, wzmiankowanej w 1679 r. W 1936 r. do wieży dobudowano niewielką kruchtę od zachodu. W 1872 r. wykonano ceglaną podmurówkę kościoła, a w 1910 i 1936 r. przeprowadzono prace remontowe. W 1945 r. kościół przekształcono w świątynię parafialną.

Opis

Kościół jest obiektem orientowanym, usytuowanym w środkowej części Rudzińca, na wschód od parku pałacowego, u zbiegu ulicy Lipowej i Polnej, w otoczeniu niewielkiego, czynnego cmentarza parafialnego ogrodzonego drewnianym parkanem z dwuokapowym daszkiem. Jest to obiekt drewniany, wzniesiony w konstrukcji zrębowej na wtórnej ceglanej podmurówce, z wieżą w konstrukcji słupowej. Rzut kościoła złożony jest z nawy na planie kwadratu, węższego prezbiterium od wschodu zamkniętego trójbocznie, z prostokątną zakrystią od północy, oraz wieży na planie kwadratu z prostokątną kruchtą od zachodu. Zwarta bryła charakteryzuje się czytelnym podziałem na część nawową i prezbiterialną, krytych osobnymi dachami dwuspadowymi o zróżnicowanej wysokości kalenicy oraz dominantę w formie przylegającej do nawy, przysadzistej wieży o nieznacznie pochyłych ścianach, zwieńczonej dachem namiotowym. Nawę i prezbiterium obiegają soboty złożone z daszków pulpitowych wspartych na rysiach. Poszczególne dachy pokryto gontem. Górne partie ścian prezbiterium i nawy oraz wieżę, zakrystię i kruchtę oszalowano deskami, natomiast ściany prezbiterium i nawy poniżej sobót mają odsłonięty zrąb. Ponad sobotami osadzono pojedyncze, prostokątne otwory okienne. Wnętrze prezbiterium i nawy wydzielone jest prostokątną tęczą. Prezbiterium przekryte jest pozornym sklepieniem kolebkowym o łuku segmentowym z polichromią patronową, nawa stropem płaskim o analogicznej polichromii, a zakrystia stropem belkowym. W północnej ścianie prezbiterium osadzono prowadzące do zakrystii drewniane odrzwia zamknięte łukiem segmentowym, z drzwiami klepkowymi. W zachodniej części nawy znajduje się drewniany chór muzyczny wsparty na sześciu profilowanych słupach, z prostokątnym występem na osi i deskowym, polichromowanym parapetem. Przejście z kruchty pod wieżą do nawy ujęte jest drewnianym, XVII-wiecznym portalem zamkniętym łukiem segmentowym z wyciętym wałkiem na osi oraz drzwiami z okuciami. Wnętrze prezbiterium i nawy pokryte jest ścienną polichromią barokową z połowy XVII w. Dekoracja w prezbiterium, zakomponowana w dwóch rzędach, składa się ze scen pasyjnych: Ostatniej Wieczerzy, Chrystusa w Ogrojcu, Biczowania, Naigrywania, Upadku pod krzyżem, Ukrzyżowania, Opłakiwania, Zmartwychwstania, Trójcy Świętej oraz przedstawień św. Pawła, Heleny, Anny Samotrzeć, Agnieszki, Jadwigi Śląskiej i Katarzyny Aleksandryjskiej. W nawie znajduje się monumentalna scena Sądu Ostatecznego z fundatorem W. Pelką na ścianie północnej, Boże Narodzenie oraz Bóg Ojciec wśród aniołów i Duch Święty na ścianie południowej, św. Józef z Dzieciątkiem w narożniku wschodnim oraz św. Hieronim na ścianie zachodniej. Na parapecie empory muzycznej umieszczono wizerunki Chrystusa i apostołów. Spośród zachowanego w większości barokowego wyposażenia kościoła należy wymienić m.in. ołtarz główny z XVIII w. z obrazem Wniebowzięcia Matki Boskiej oraz św. Michała Archanioła w zwieńczeniu, ołtarz boczny lewy z 1730 r. z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej oraz prawy z 1723 r. z Pietą, oraz ambonę z około 1725 r.

Dostęp ograniczony. Kościół dostępny jest dla zwiedzających bezpośrednio przed i po niedzielnych mszach świętych.

Oprac. Agnieszka Olczyk, OT NID w Katowicach, 20.10.2014 r.  

Bibliografia

  • Gorzelik J., Rezydencja - klasztor - miasto. Sztuka Górnego Śląska wobec trydenckiej konfesjonalizacji, Gliwice 2014, s. 304-306.
  • Karta ewidencyjna zabytku architektury. Kościół parafialny p.w. Michała Archanioła [w Rudzińcu], oprac. E. Caban, 1996, Archiwum NID.
  • Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. VI, woj. katowickie, z. 5: Powiat gliwicki, I. Rejduch-Samkowa, J. Samek (red), Warszawa 1974, s. 71-73.
  • Kloss E., Die Bau- und Kunstdenkmäler des Kreises Tost-Gleiwitz, Breslau 1943, s. 180-184.
  • Matuszczak J., Kościoły drewniane na Śląsku, Wrocław 1975.
  • Rudziniec. Kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła, oprac. B. Kubit, Muzeum w Gliwicach (broszura X GDDK 2012).
  • Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, S. Brzezicki, C. Nielsen (red.), Warszawa 2006, s. 752.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.102049, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.314999