Paraskewii) i Gorajcu. Cerkiew jest także istotnym elementem krajobrazu kulturowego wsi.

Historia

Drewniana cerkiew wybudowana została w 1695 r. (data wyryta na nadprożu portalu wejściowego do babińca). Świątynia w Rudce była filialną parafii w Sieniawie. W bliżej nieznanym czasie przekształceniu uległa część nawowa i babiniec cerkwi (w nawie zlikwidowano daszek okapowy wsparty na wysuniętych belkach zrębu - tzw. rysiach - zastępując go podcieniem, a w części zachodniej, ponad babińcem wzniesiono wieżę dzwonną). W związku z budową nowej, murowanej cerkwi w 1921 r. przesunięto starą cerkiewkę na obecne miejsce. Od 1924 r., tj. od momentu oddania do użytku nowej świątyni, stara cerkiew użytkowana była sporadycznie, a od 1947 r. przestała pełnić funkcje kultowe. Cerkiew gruntownie remontowano w 1958 r. W 1988 r. złamane drzewo zniszczyło wieżę oraz dach nad babińcem, a także otaczające babiniec soboty. Podczas remontu w l. 1990-1991 rozebrano uszkodzone soboty oraz prowizorycznie zadaszono babiniec nie odtwarzając wieży dzwonnej. W latach 2010-2013 przy obiekcie przeprowadzono gruntowne prace remontowo-konserwatorskie, podczas których zmieniono bryłą i formę zach. części cerkwi. Podczas prac remontowych w latach 2010-2013 zrezygnowano z odtworzenia zrębowych sobót babińca, a zamiast tego wprowadzono podcienie na słupach. Nie odtworzono także dzwonnicy nad babińcem. Obecnie właścicielem obiektu jest parafia rzymsko-katolicka w Cieplicach-Rudce.

Opis

Drewniana stara cerkiew usytuowana jest na niewielkim wyniesieniu terenu, w zachodniej części Rudki, tuż przy drodze wiejskiej, przy pomnikowym dębie. Obok drewnianej cerkwi, na pn. od niej, wznosi się murowana cerkiew. Świątynia jest orientowana. Cerkiew drewniana, konstrukcji zrębowej.

Jest to cerkiew trójdzielna, złożona z prezbiterium na rzucie zbliżonym do kwadratu, zamkniętym od wsch. trójbocznie, znacznie większej, kwadratowej nawy oraz niewielkiego babińca. Po obu stronach prezbiterium niewielkie pomieszczenia prothesis i diakonikonu. Północna ściana prothesis i południowa diakonikonu stanowią bezpośrednie przedłużenie ścian nawy. Bryła cerkwi jest zwarta, nieco przysadzista, z wyraźną dominantą nawy, która jest największym i najwyższym członem budowli. Całą cerkiew obiegają daszki okapowe (soboty, przydachy), wsparte na wysuniętych belkach zrębu, tzw. rysiach, odrębne dla poszczególnych części budowli. W nawie daszki te założone są nieco wyżej niż w prezbiterium i babińcu i w środkowej części wspierają się dodatkowo na słupach. Babiniec obiega nowy daszek okapowy wsparty na dodanych podczas remontu w latach 2010-2013 rysiach i słupach z mieczowaniem. Nawa przekryta jest dachem namiotowym z jednym załomem, babiniec dachem trójspadowym, o kalenicy założonej na wysokości podstawy dachu nawy. Nad prezbiterium dach dwuspadowy (o kalenicy założonej nieco poniżej podstawy dachu nawy) opadający nad trójbocznym zamknięciem od wschodu trzema połaciami. Połacie dachu od północy i południa w części zachodniej prezbiterium przedłużone, łącząc się z połaciami daszku okapowego i kryjąc sklepienie nad prothesis i diakonikonem. Cerkiew wzniesiona jest z drewna w konstrukcji zrębowej, posadowiona na kamiennej podmurówce. Ściany nawy wzmocnione są lisicami. Wszystkie połacie dachowe i płaszczyzny ścian powyżej daszków okapowych zostały pobite gontem, poniżej pozostawiono odkryty zrąb. Otwory okienne w nawie prostokątne, w prezbiterium prostokątne i okrągłe (od wsch.). Portal główny od zach. z ozdobnie wyciętym nadprożem o wykroju falistym. W nadprożu napis cyrylicki z datą budowy cerkwi. We wnętrzu nawa i prezbiterium przekryte są sklepieniami zrębowymi, babiniec stropem belkowym. Nad nawą czworoboczna kopuła zrębowa stężona trzema ściągami. Sanktuarium sklepione kolebką.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Ryszard Kwolek, OT NID w Rzeszowie, 31.10.2014 r.