Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Pawła - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Pawła


kościół 1910 - 1913 Ruda Śląska

Adres
Ruda Śląska

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Ruda Śląska, gm. Ruda Śląska

Kościół jest jedynym obiektem sakralnym, spośród piętnastu na Górnym Śląsku, wybudowanym pod nadzorem projektanta Johaannesa Franciskusa Klompa z Dortmundu (1865-1946).

Budynek został wzniesiony w stylu neoromańskim i jest jednym z najbardziej charakterystycznych przykładów tego nurtu w tej części Śląska. Kościół wyróżnia się zarówno ukształtowaniem bryły, jak również różnorodnością zastosowanych dekoracji o bogatym programie ikonograficznym.

Historia

XVIII-wieczny rozwój górnictwa na obszarze bytomskiego Czarnego Lasu spowodował powstawanie licznych kopalni i hut, m.in. huty „Pokój” datowanej na 1840 r. W jej sąsiedztwie zaczęły tworzyć się osiedla mieszkaniowe dla robotników. Brakowało jednak obiektu kościelnego. Początkowo, dzięki inicjatywie ks. Józefa Szafranka, msze święte odprawiano w budynku szkolnym, stolarni oraz kaplicy wybudowanej przy więzieniu pomocniczym. 17 stycznia 1856 r. ks. Szafranek skierował pismo do kurii wrocławskiej z prośbą o utworzenie kościoła p.w. św. Józefa. Została ona pozytywnie rozpatrzona, ale budowę obiektu rozpoczęto dopiero w lutym 1884 r. Ze względu na wzrost liczby mieszkańców, kościół w krótkim czasie stał się zbyt mały. W związku z tym 19 października 1904 r. ks. dziekan Korus zwrócił się do hrabiego Schaftgotscha z wnioskiem o odstąpienie placu na potrzeby wzniesienia nowej świątyni. Do realizacji wybrano projekt Johannessa Franciskusa Klompa z Dortmundu. Budowę zlecono przedsiębiorstwu Artura Allnocha ze Świętochłowic. Prace rozpoczęto 2 maja 1910 r., a nadzorował nimi sam J.F. Klomp. 20 maja 1911 r. miało miejsce poświęcenie kamienia węgielnego, natomiast uroczystość konsekracji odbyła się 15 września 1915 r. Wyposażenie wnętrza, polichromię, rzeźby na elewacjach kościoła oraz znajdującą się obok plebanię również zaprojektował Johannes Franciskus Klomp. Rzeźby zostały wykonane przez warsztat Mathiasa Beule z Bytomia. W 1970 r. i 2000 r. wnętrze było przebudowywane.

Opis

Kościół usytuowany jest w dzielnicy Rudy Śląskiej - Nowy Bytom, przed placem Jana Pawła II, w obrębie którego znajduje się również Urząd Miejski. Część placu, na której umieszczono obiekt jest wydzielona przez niewielkie wzniesienie. Na północnym-wschodnie od kościoła zlokalizowana jest plebania, z kolei na północnym-zachodnie znajduje się budynek Domu Katechetycznego. Przed wejściem, na cokołach, zostały umieszczone figury z przedstawieniem św. Floriana oraz św. Barbary.

Kościół jest budowlą okcydentowaną (z chórem w części zachodniej), murowaną, z cegły, tynkowany. Został wzniesiony jako trójnawowa bazylika na planie krzyża łacińskiego. Transept jest jednonawowy o ramionach zamkniętych absydami. Prezbiterium jest prostokątne, zamknięte absydą z obejście. Flankują go dwa, prostokątne pomieszczenia: od strony południowej kaplica św. Anny, od północnej zakrystia. W bryle kościoła dominuje prostopadłościenna wieża umieszczona w części wschodniej kościoła w górnej partii przechodząca w ośmiobok, z rozbudowanym hełmem. Po jej bokach zostały dostawione mniejsze, cylindryczne wieżyczki. Mieszczą się w nich klatki schodowe wiodące na emporę chóru muzycznego. Dolna część fasady składa się z domku portalowego z trzema arkadami o łukach okrągłych. Nad środkową arkadą umieszczono rozetę złożoną z siedmiu okrągłych okienek. Powyżej rząd trzech potrójnych okien. Całość zwieńczona trójkątnym szczytem z dekoracją rzeźbiarską wykonaną w tynku. Korpus nawowy jest stosunkowo krótki i łączy się po stronie zachodniej z transeptem. Fasady transeptu pokryte są bogatą dekoracją reliefową. Po stronie północnej umieszczono rozetę składającą się z siedmiu okrągłych okienek zwieńczoną trójkątnym szczytem. Zdobią ją płaskorzeźby z przedstawieniami św. Alfonsa bpa, Tomasza z Akwinu, Jana Bożego. Na analogicznie ukształtowanej fasadzie po stronie południowej ukazano płaskorzeźby z wizerunkami św. Augustyna, św. Hieronima oraz św. Ambrożego. Z kolei na absydzie prezbiterium, w niszach, zostali ukazani Ewangeliści. Poszczególne elementy bryły kościoła zostały przekryte dwuspadowym dachem z czerwonej dachówki. Nad skrzyżowaniem naw umieszczono niską, ośmioboczną wieżę z galeryjką kolumnową przypominającą kopułę katedry w Pizie. Wnętrze kościoła składa się z wąskich i niskich naw bocznych, szerszej nawy głównej, transeptu, podwyższonej części z prezbiterialnej oraz empory muzycznej wspartej na kolumnach z cokołami o kształcie lwów. Części nawowe oddzielone są od siebie arkadami na kwadratowych filarach. Całość przekryta jest sklepieniem kolebkowym na gurtach z lunetami. Na skrzyżowaniu naw sklepienie żaglaste. Okna są prostokątne zamknięte półokręgiem i wypełnione witrażami. Na sklepieniu znajduje się malowidło z wizerunkiem św. Pawła autorstwa Stanisława Bolczyka z Kochłowic. Wyposażenie wnętrza zachowało się fragmentarycznie. Należą do niego m.in. ławki z dekoracją rzeźbiarską, konfesjonały, chrzcielnica, ołtarz boczny NMP oraz organy firmy Dominka Biernackiego z Włocławka datowane na 1928 r.

Kościół dostępny jest dla zwiedzających cały rok w godzinach odprawianych Mszy Świętych. PONIEDZIAŁEK - SOBOTA - 7:00, 8:00, 18:00 (w okresie wakacyjnym - 8:00, 18:00) NIEDZIELA - 6:30, 8:00, 9:30, 11:00, 12:30, 18:00 (w okresie wakacyjnym - 6:30, 8:00, 9:30, 11:00, 18:00 i 20:00 (od 8 lipca).

Oprac. Sabina Rotowska, OT NID w Katowicach, 17-11-2015 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: neoromański

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.103940, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.306657