Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kolonia robotnicza Carl Emanuel - Zabytek.pl

kolonia robotnicza Carl Emanuel


układ przestrzenny pocz. XX w. Ruda Śląska

Adres
Ruda Śląska

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Ruda Śląska, gm. Ruda Śląska

Zespół (Kolonia Carl-Emanuel) jest reprezentatywnym przykładem osiedla patronackiego powstałego w 1 ćw.

XX w. w sąsiedztwie nieistniejących już zakładów przemysłowych. Jest to zwarty, wyodrębniony względem otoczenia i jednolity stylistycznie kompleks, ulokowany w kwartale ulic, złożony z dwóch szeregów wolnostojących, jednopiętrowych, historyzujących, ceglanych domów wielorodzinnych rozmieszczonych wokół wewnętrznego dziedzińca z nieistniejącą już zabudową gospodarczą.

Historia

Pierwsze wzmianki odnośnie osady w Rudzie pochodzą ze sporządzonego w 1305 r. wykazu biskupstwa wrocławskiego, Registerum Vyasdense. Wielu badaczy przyjmuje, iż osada ta o rodowodzie średniowiecznym istniała już w 1 poł. XIII w. Istotny wpływ na rozwój omawianych terenów miał mieć przebieg wytyczonej w XVIII w. Kronprinzen Strasse łączącej teren Górnego Śląska z Niemcami. To właśnie wtedy doszło do ukształtowania się nowej orientacji miasta i wykształcenia się współczesnej ul. Wolności. Ruda Śląska jako jedno z typowych miast przemysłowych na terenie GOP swój rozwój zawdzięcza wpływom rodziny Ballestrem di Castellengo, zasobności w złoża oraz niezwykle istotnej inwestycji z połowy XIX w. w postaci linii kolejowej łączącej Kraków z Wrocławiem. Już w latach 50. XVIII w. na terenie Rudy funkcjonowała jedna z najstarszych kopalni na terenie Górnego Śląska ,,Wawel’’ oficjalnie nadana 1 listopada 1770 r. Karolowi Franciszkowi von Stechow, który zmienił jej nazwę na Brandenburg. Założona przez Ballestremów kolonia przy ul. Wolności powstała na pocz. XIX w., chociaż jej współczesną zabudowę tworzą budynki mieszkalne z końca XIX i pocz. XX w. Przeznaczona dla robotników pobliskiej kopalni zabudowa powstała w kilku etapach z fundacji Franza von Ballestrema. Zwarty kwartał wytyczony przez ulice Zabrzańską, Wolności oraz Raciborską stanowi najmłodszy element założenia i pochodzi z lat 1909-1911.

Opis

Położona w dzielnicy Ruda Południowa kolonia Carl Emanuel, stanowi zwarty kompleks zabudowy, wyodrębnionej względem otoczenia i zamkniętej w kwartale ulic: Raciborskiej, Zabrzańskiej i Wolności.Zwarty układ kolonii założonej na planie wydłużonego na osi północ-południe prostokąta, w związku z brakiem przekształceń zachował do dzisiaj swoje rozplanowanie. W ostatnich latach ze względu na zły stan techniczny rozebrano zabudowę gospodarczą rozplanowaną szeregowo na dłuższej osi w obrębie podwórza wewnętrznego. W formie świadka zachowano jeden budynek gospodarczy, który poddano pracom remontowym. Jest to prosty, murowany budynek wzniesiony na rzucie prostokąta, nakryty dachem dwuspadowym. Zabudowa mieszkaniowa składa się z 15 domów robotniczych, rozlokowanych szeregowo wzdłuż ul. Wolności, Raciborskiej i Zabrzańskiej z charakterystycznymi przewiązkami o funkcji gospodarczej, zamykającymi podwórze od północy i południa. Sama ustawiona kalenicowo zabudowa składa się głównie z murowanych dwukondygnacyjnych budynków wzniesionych na rzucie prostokąta z użytkowy poddaszem. Poszczególne obiekty różnią się detalem i podziałem elewacji, posiadają zwartą bryłę nakrytą czterospadowymi, stromymi dachami. Wśród wzbogacających wystrój detali i rozwiązań architektonicznych przeważają proste gzymsy między kondygnacyjne, liczne lukarny, ryzality oraz ozdobne zwieńczenia szczytów w formie neobarokowej z wolutami. Charakterystyczny element koloni stanowią dwa budynki w południowo-zachodnim narożniku połączone półokrągłym ryzalitem w formie wieży w obrębie skrzydeł. Wnętrze podwórza, wtórnie przekształcono na miejscu zabudowy gospodarczej powstały tereny rekreacyjno-użytkowe w postaci parkingu oraz placu zabaw.

Zespół kolonii dostępny z zewnątrz.

Oprac. Agata Mucha, OT NID w Katowicach, 26.10.2015 r.