Historia

W 1232 roku wieś była własnością zakonu templariuszy, następnie bożogrobców. W 2 połowie XIII wieku miała miejsce lokacja miasta, w 1580 roku Rogowo utraciło prawa miejskie, uzyskało ponownie w 1672 roku, ostateczna utrata w 1934 roku. Pierwszy kościół parafialny, pw. św. Michała Archanioła, drewniany został wybudowany w 2. połowie XIII wieku z fundacji rycerskiego rodu Grzymalitów. Parafię erygowano w 1418 roku. Obecna, murowana świątynia została ufundowana w 1828 roku przez Józefa Korytowskiego, właściciela dóbr. W 1831 roku ukończono budowę i dokonano konsekracji. W 1858 roku przeprowadzono gruntowny remont dachu i sklepienia. W 1948 roku kościół został odnowiony i wnętrze uzyskało nowe polichromie wykonane przez Władysława Drapiewskiego. 30 marca 2014 roku wybuchł pożar: spaleniu uległ dach kryty dachówką i drewniana więźba dachowa kościoła i górne kondygnacje wież, zwieńczone hełmami. Zniszczeniu uległy też tynki we wnętrzu, na skutek zalania wodą podczas gaszenia. Wkrótce przystąpiono do remontu, przywracając obiekt do pierwotnego stanu w listopadzie bieżącego roku.

Opis

Kościół usytuowany na południowym skraju wsi, przy drodze Rogowo - Janowiec Wielkopolski. Zbudowany na niewielkim wzniesieniu (w miejscu dawnego grodu), wolnostojący, orientowany, otoczony cmentarzem, ograniczonym od zachodu kamiennym murem, z pozostałych stron ogrodzenie z siatki. Na północ od kościoła drewniana dzwonnica z XIX wieku i murowane mauzoleum rodziny Schedlin - Czarlińskich z 1. połowy XX wieku. Na terenie cmentarza zachowany starodrzew. Klasycystyczno-neogotycki, orientowany, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, z nieco szerszą częścią wieżową. Jednonawowy, z wydzieloną, półkoliście zamkniętą apsydą prezbiterialną, po bokach której przybudówki zakrystii i składziku. Od zachodu dwie kwadratowe wieże pomiędzy którymi kruchta i chór muzyczny. W przyziemiu wieży południowej klatka schodowa na chór muzyczny, w wieży północnej nowszy przedsionek. Wejście główne umieszczone centralnie. W zwartej jednorodnej bryle, krytej wysokim dachem dwuspadowym  dominują dwie trójkondygnacyjne wieże. Dach korpusu kryty dachówką, wieże blachą. Kościół  wzniesiony z cegły, na cokole, otynkowany. Nawa nakryta sklepieniem kolebkowym z głębokimi, ostrołukowymi lunetami, kolejne przęsła rozdzielone gurtami, prezbiterium  sklepieniem hemisferycznym, zaostrzone, w pomieszczeniach po obu stronach prezbiterium oraz w przedsionku - kolebkowe; w wieżach stropy belkowe. Elewacja frontowa, zachodnia, trójosiowa. Na osi środkowej portal, z ostrołukowym wejściem, ujęty parami kolumn jońskich, dźwigających uproszczone belkowanie i trójkątny przyczółek Na belce architrawu widnieje data „1831” powyżej  w tympanonie, odlany z metalu relief przedstawiający Koronację NMP oraz napis „UNI TRINO OLIE DOMINO”. Na osiach bocznych fasady ostrołukowe okna, ze szczebliną krzyżową w podślemieniu, ujęte pojedynczym uskokiem (analogiczne pozostałe okna kościoła). Pomiędzy I a II kondygnacją wież profilowany gzyms, na osi środkowej II kondygnacji małe okno, na osiach bocznych ostrołukowe blendy, ujęte od dołu wąskim gzymsem z czterema tryglifami (forma podokiennego gzymsu powtórzona w pozostałych oknach kościoła).Po obu bokach blend, żłobkowane pilastry, wsparte na wysokich cokołach, zwieńczone ozdobnymi kapitelami w typie jońskim. Fasada zwieńczona pełnym belkowaniem (obiegającym wszystkie elewacje), o profilowanym architrawie, żłobkowanym fryzie oraz gzymsie. Na osi środkowej, cofnięty szczyt kościoła, z centralnie umieszczonym oknem. Szczyt obramiony bogato profilowanym gzymsem. Wieże zwieńczone baniastymi hełmami z latarniami. Elewacja wschodnia trójosiowa, dwukondygnacyjna zwieńczona trójkątnym szczytem. W centralnej części szczytu ostrołukowe okno, powyżej płycina, ozdobiona stiukową gołębicą, pod oknem stiukowy kielich. Elewacje boczne ukształtowane analogicznie, ośmioosiowe. Oś dolnej kondygnacji wieży południowej zaakcentowana płyciną, w północnej otwór. drzwiowy. Kolejne osie korpusu nawowego rozdzielone szkarpami, pomiędzy którymi okna, w skrajnych osiach płyciny. We wnętrzu, chór muzyczny wbudowany pomiędzy wieże, wsparty na ostrołukowej arkadzie, z drewnianą płycinową balustradą. Na ścianach, gurtach oraz sklepieniu polichromia o formach roślinnych. Ołtarz główny jest późnomanierystyczny z 2. ćwierci XVII wieku w polu środkowym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem w typie Śnieżnej, w górnej kondygnacji św. Grzegorz., ołtarz boczny , barokowy z około 1700 roku, bogato rzeźbiony, prawy w nawie, manierystyczny z 1. ćwierci XVII wieku, ambona barokowo - klasycystyczna z około 1830 roku, chrzcielnica manierystyczna z 2. ćwierci XVII wieku, prospekt organowy neogotycki.

Dostęp do zabytku ograniczony, kościół dostępny podczas nabożeństw.

Oprac. Krystyna Parucka, Pracownia Dokumentacji, Popularyzacji Zabytków i Dziedzictwa Narodowego, Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury w Bydgoszczy, 19.12.2014 r.

Bibliografia

• Karta ewidencyjna, Kościół parafialny pw. Św. Doroty, Rogowo, oprac. Gadzialska - Wołodźko D., 1996, Archiwum Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Bydgoszczy oraz Archiwum Narodowego Instytutu Dziedzictwa w Warszawie.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. XI : Dawne województwo bydgoskie, z. 21: Żnin i okolice, Warszawa 1979, s. 25-27.