Przykład gotyckiego założenia klasztornego przekształconego w epoce baroku.

Historia

Franciszkanie przybyli do Radomska w r. 1288 z inicjatywy Leszka Czarnego. Kościół został ufundowany przez Władysława Łokietka ok. r. 1328. Była to budowla gotycka. W 1543 i 1631 r. nastąpiły przebudowy obiektu. Do prezbiterium dobudowano korpus, zachowując jednak gotycyzującą formę. Przez kilka wieków zakonnicy mieszkali w budynkach drewnianych, które często trawiły pożary. Spalony klasztor kilkakrotnie odbudowywano (mi. z funduszy królowej Bony) i przekształcano, na pewien czas bracia musieli nawet opuścić Radomsko, gdyż stan zabudowań był bardzo zły. W latach 1728-37 r. zbudowano obecny murowany klasztor oraz ponownie przebudowano kościół, stosując barokowe elementy, jak np. sklepienia kolebkowe z lunetami, trójkondygnacyjną wieżę od zachodu przykrytą barokowym hełmem. Franciszkanie zostali usunięci z Radomska na skutek represji po Powstaniu Styczniowym, powrócili w 1918 r. i sprawują opiekę nad sanktuarium do dziś.

Opis

Zespół umiejscowiony jest w centrum miasta, w północno- zachodnim narożniku działki położonej między ulicami Mickiewicza i Narutowicza. Od ulic działkę oddziela murowane ogrodzenie. Główne wejście na cmentarz przykościelny prowadzi przez bramę- dzwonnicę od strony ul. Narutowicza. Kościół jest orientowany. Od zachodu przylegają do niego zabudowania klasztorne, w które wkomponowana została zachodnia elewacja świątyni. Wejście do kościoła umieszczone jest we wschodniej ścianie klasztoru. Budynek kościelny w bryle gotycki, w rezultacie przekształceń zbarokizowany. Klasztor barokowy.

Plan i bryła

Kościół to budowla jednonawowa, jednokondygnacyjna. Usytuowany został na planie prostokąta, prezbiterium zamknięto od zewnątrz wielobocznie (wewnątrz półkoliście). Od południa do przylega do niego zakrystia na planie kwadratu oraz parterowa dobudówka mieszcząca korytarzyk. Dwukondygnacyjny klasztor (częściowo podpiwniczony) dobudowano do bryły świątyni od zachodu. Wzniesiony został na planie prostokąta.

Ściany kościoła i klasztoru zbudowano z cegły, w większości ręcznie formowanej. Z cegły wzniesiono również filary podtrzymujące chór. Ściany kościoła wzmocniono od zewnątrz przyporami. Nawa kościoła przekryta została ceglanymi sklepieniami kolebkowymi z lunetami, na gurtach. W klasztorze część stropów jest płaskich, drewnianych, w południowej partii zastosowano stropy Kleina, zaś w północnej zastosowano sklepienia kolebkowe z lunetami. Więźba dachowa klasztoru jest po części krokwiowo- jętkowa i krokwiowo-płatwiowa. Kościół kryty jest dachem dwuspadowym, klasztor częściowo dwuspadowym, częściowo czterospadowym. Zakrystia posiada dach trójspadowy, a dobudówka jednospadowy. Dachy pokryto blachą cynkową Najwyższy punkt zespołu stanowi zbudowana w południowej części trójkondygnacyjna wieża, kryta barokowym hełmem. Na wysokości belki tęczowej znajduje się sygnaturka, również kryta barokowym hełmem.

Po wejściu na dziedziniec klasztorny widoczna jest elewacja wschodnia kościoła, w postaci trójbocznie zamkniętego prezbiterium, którego ściany wzmacniają szkarpy. Wnętrze prezbiterium doświetlają okna zamknięte łukiem odcinkowym. Od południa przylega do niego niższa zakrystia, a za nią przybudówka, w ściany której wmurowano tablice epitafijne. Nawa doświetlona jest od północy i południa oknami zwieńczonymi łukami odcinkowymi, jej ściany zryzalitowano oraz wzmocniono przyporami. Elewacja zachodnia jest niewidoczna, ponieważ wkomponowana została w budynek klasztorny. Granicę między murem klasztoru a ścianą zachodnią kościoła wyznacza wieża.

Fasada klasztoru znajduje się od strony północnej (ul. Mickiewicza). Zwieńczona jest manierystycznym trójczłonowym szczytem. Cechuje ją kompozycja horyzontalna, podkreślona liniami gzymsów. Jest siedmioosiowa, w osi centralnej znajduje się wejście. Podobnie rozwiązana została elewacja południowa. Pozostałe elewacje pozbawiono elementów dekoracyjnych, otynkowano na gładko. W elewacji wschodniej mieści się kolejne wejście do klasztoru i kościoła, otwór drzwiowy zwieńczono łukiem ostrym. Elewacja ta jest najbardziej rozczłonkowana, a otwory okienne rozmieszczone niesymetrycznie.

Nawa główna kościoła składa się z trzech przęseł, zaś prezbiterium z dwóch przęseł, są do siebie oddzielone łukiem tęczowym. Chór muzyczny oparty jest na dwóch filarach połączonych arkadami. Wnętrze świątyni jest jednoprzestrzenne.

Klasztor posiada układ trzytraktowy, oraz od wschodu dwutraktowy. Na uwagę zasługują gotyckie ceglane ostrołukowe portale. Wyposażenie kościoła pochodzi z XVII i XVIII w., w większości jest ono rokokowe ( ołtarze, stalle, ambona itp.)

Obiekt dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu, a także przed i po mszach św.

Oprac. Anna Michalska NID OT Łódź, OT NID w Łodzi, 24.08.2015 r.