W świątyni zachowały się późnogotyckie detale ciesielskie - ostrołukowa, profilowana arkada tęczowa, kroksztyny wspierające okap dachu, profilowane portale i obramienia okienne o nadprożach wyciętych głównie w tzw. „ośli grzbiet”.

Historia

Według tradycji, w 1325 r. plebanem kościoła w Racławicach był Jan. W 1473 r. Iohanes Zak de Zawada sprawił tryptyk do racławickiego kościoła. Wiadomo również, że w XVI w. wieku wieś stanowiła własność króla, który był kolatorem kościoła, czy był również fundatorem Kościoła pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny zbudowanego w 1511 r. na miejscu starszego, nie wiadomo. Niską wieżę o konstrukcji słupowo-ramowej dobudowano do kościoła od zach. w końcu XVI w., zakrystię dostawiono od północy, a w XIX w. kruchtę od południa. W połowie XIX w. rozebrano soboty.

Opis

Racławicki kościół stoi zboczu niewielkiego wzniesienia, pośrodku wsi przy drodze, otaczający go cmentarzyk ogrodzony jest płotem z drewnianych bali. Widok na kościół od południowego-zachodu przysłania dzwonnica z 1930 r. oszalowana pionowymi deskami. Kościół pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny jest drewniany, zbudowany z drewna modrzewiowego, jednonawowy, wzniesiony według systemu więźbowo-zaskrzynieniowego, orientowany, z prezbiterium węższym od nawy, zamkniętym trójbocznie i niską wieżą od zachodu, o konstrukcji słupowo-ramowej. Wieża ma ściany zwężające się ku górze i kruchtę w przyziemiu. Świątynia jest kryta stromym dachem dwuspadowym, jednokalenicowym, pobitym gontem i zwieńczonym barokowym hełmem blaszanym z latarnią. Wieżę, także pobitą gontem, pokrywa trójspadowy daszek. Od północy do prezbiterium przylega zakrystia, od południa do nawy przylega późniejsza kruchta z szerokim okapem wspartym na kroksztynach. Szczególną cechą racławickiego kościoła jest zewnętrzny system zaczepów o charakterze sfazowanych kroksztynów, zespalających krokwie z tramami, co sporadycznie występuje przy najstarszych znanych nam budowlach. Modrzewiowy zrąb wsparty jest na kamiennej podmurówce i okryty szalunkiem z pionowo mocowanych desek. Wewnątrz zastosowano stropy płaskie z zaskrzynieniami w nawie. Najstarsze detale ciesielskie to półkoliście zamknięta arkada tęczowa (na belce tęczowej znajduje się grupa Ukrzyżowania pochodząca z czasu budowy kościoła), późnogotyckie portale z nadprożami wyciętymi w ośli grzbiet, drzwi do zakrystii okute skośną kratą, nadokienniki od wnętrza wykrojone w ośli grzbiet. Wnętrze pokrywa manierystyczna polichromia o układzie wielokwaterowym z cyklami pasyjnymi i maryjnymi oraz postaciami świętych z 1. połowy XVII w. Ołtarz główny i trzy boczne są późnobarokowe z połowy XVIII w. Ambona, chrzcielnica z czarnego dębnickiego marmuru i nagrobek niezidentyfikowanego rycerza są późnorenesansowe z XVII w. Na ścianach nawy zawieszone są fragmenty gotyckich ołtarzy, m.in. skrzydła z przedstawieniami czterech świętych dziewic i sceną zwiastowania z 1473 r. oraz gotycko-renesansowy tryptyk Świętej Rodziny ze scenami maryjnymi z 1520 r.

Obiekt dostępny z zewnątrz. W okresie wakacji obiekt dostępny od czwartku do soboty w godzinach od 9.00 do 18.00 z przerwą między 13.00 i 13.30. W niedzielę dostępny od 12.00 do 17.00.

Oprac. Tomasz Woźniak, OT NID w Krakowie, 01.08.2014 r.