Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

mury obronne - Zabytek.pl

mury obronne


mur obronny XIV - XVI Racibórz

Adres
Racibórz

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. raciborski, gm. Racibórz

Racibórz (łac.Ratibor, czes.Ratiboř, niem.Ratibor) jest jednym z najstarszych miast górnośląskich i razem z Opolem był historyczną stolicą księstwa opolsko - raciborskiego.

Średniowieczne mury miejskie w Raciborzu są więc jednymi z najstarszych w na Górnym Śląsku i pochodzą z XIII - XIV w. Relikty fortyfikacji miejskich mają bezcenną wartość historyczną i naukową, a ponadto charakteryzują się wartością dawności, która przejawia się oddziaływaniem emocjonalnym zabytku.

Historia

Pierwsza wzmianka na temat raciborskiego grodu pochodzi z Kroniki Polskiej Galla Anonima i wiąże się z 1108 r. Przyjmuje się, że wczesnośredniowieczny gród Racibórz istniał już ok. poł. w X w., a znajdował się on na prawym, wschodnim brzegu Odry, w miejscu gdzie do dziś znajduje się zamek. Na lewym brzegu, prawdopodobnie już w XI w., istniała osada targowa, która w XIII w. została przekształcona w miasto, przy tym układ przestrzenny uległ zasadniczej zmianie. Chociaż brak na to dowodów badacze domniemają, że już wczesnośredniowieczna osada była obwiedziona drewniano ziemnymi wałami i fosą. Trzeba jednak podkreślić, że po hipotetycznych umocnieniach nie ma dziś śladu i nie natrafiona na nie także podczas badań archeologicznych.

Miasto, które otaczały mury miejskie, lokował w początkach XIII w. (1211-1217 r.) książę opolsko-raciborski Kazimierz I (ur. ok. 1178-1180 r., zm. w 1229-1230 r.). Można przypuszczać, że pierwsze mury zaczęto wznosić po lokacji miasta, czyli już w 1. poł. XIII w., ale wzmianki o nich pochodzą dopiero z lat 1283-1299. Być może jednaj już w 1241 r. miasto było umocnione, ponieważ nie zostało ono zniszczone przez Mongołów, ale z drugiej strony nie wiadomo, czy w ogóle było przez nich atakowane.

Z początkiem XIV w. doszło do powiększenia terenu miasta, co wiązało się z rozebraniem części trzynastowiecznych murów i budową nowej linii umocnień. Nowe czternastowieczne mury otaczała fosa, do której wodę doprowadzano najpewniej z rz. Psiny, a za fosą znajdowały się jeszcze wały ziemne (drewniano-ziemne?). W XIV w. miasto posiadało trzy bramy. Badacze przypuszczają, że brama Nowa (przez którą wiodła droga do Opawy) zawdzięcza swoją nazwę temu, że pozostałe dwie bramy tj. Wielka (Mikołajska, od strony Starej Wsi) i Odrzańska (od strony zamku) istniały już w XIII w.

Z XVI i XVII w. znamy liczne wzmianki o reparacji murów i ogólnie w tych stuleciach utrzymywano je w dobrym stanie, który pozwalał na pełnienie ich funkcji. W 1574 r. wybuch wielki pożar, który zniszczył dużą część miasta i jego umocnień, co wymusiło przebudowę fortyfikacji. W 1626 r. Racibórz był oblegany, ale skutecznie broniła go załoga cesarska (przez dziewięć miesięcy, aż do nadejścia odsieczy), a obrona była m.in. możliwa dzięki miejskim umocnieniom. Wiadomo również, że w 1663 r. raciborskie fortyfikacje miejskie zostały rozbudowane i wzmocnione, ponieważ obawiano się ewentualnego zagrożenia ze strony Turków.

W XVIII w. przestano troszczyć się o mury i zaczęły one popadać w ruinę, a fosę zasypano w latach sześćdziesiątych tego wieku. Liczne wojny, pożary i przebudowy miasta spowodowały, że mury zachowały się jedynie w niewielkich fragmentach, które generalizując znajdują się na obrzeżach wschodniej i południowej części starego miasta, wzdłuż ul. Podwale, Drzymały i Wojska Polskiego.

Opis

Według tzw. planu szwedzkiego, sporządzonego ok. poł XVII w., ale aktualizowanego pod koniec siedemnastego stulecia, system umocnień był relatywnie rozbudowany, a na tle innych górnośląskich miast nawet bardzo rozbudowany. Wszystkie bramy miały wysunięte szyje i różne dzieła przedbramne, a także posiadały barbakany. Ponadto pomiędzy bramami Nową i Wielką wzniesiono drugą linię murów, a przed nią dodatkowy wał ziemny. Ogólnie miasto było nastawione na atak od strony południowo-zachodniej.

Według dziewiętnastowiecznego przekazu mury miejskie miały ok. 7 m wysokości i ok. 1,3 m grubości, a zbudowano je z cegły. Od strony południowej i południowo-wschodniej posiadały 11 baszt, ale pozostałe odcinki były ich pozbawione. Jest możliwe, że nie było muru od strony Odry, tj. w północno-zachodniej części miasta.

Jedyna baszta jaka dotrwała do naszych czasów to tzw. baszta Więzienna, która posiada wystrój nadany w XVI i XIX w. - została gruntownie przebudowana po pożarze w 1574 r. Baszta ta służyła za więzienie aż do w XIX w. Można dodać, że najbardziej okazała była wieża Odrzańska, zwieńczona wysokim dachem namiotowym, ale niestety nie zachowała się do naszych czasów.

Dostęp do reliktów bez ograniczeń.

Oprac. Michał Bugaj, OT NID w Katowicach, 17.11.2015 r.

Rodzaj: mur obronny

Styl architektoniczny: inna

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BL.27180, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BL.35039