Na uwagę zasługuje również stylowe, neoromańskie wyposażenie wnętrza z późnogotyckim krucyfiksem z ok. 1530 r. i barokowymi rzeźbami śś. Piotra i Pawła w ołtarzu głównym. Przy kościele rośnie pomnikowy dąb o obwodzie 430 cm.

Historia

Pierwsza informacja dotycząca wsi Ptaszkowo i kościoła pochodzi z 1298 roku; przypuszcza się że kościół mógł powstać już w XII wieku. Wieś należała kolejno do Ptaszkowskich, Opalińskich, Koszutskich, Ponińskich, Rozdrażewskich, a od końca XVIII w. do 1939 r. do Żółtowskich. W okresie międzywojennym majętność obejmowała 2855 ha.

Znane są informację dotyczące świątyni powstałej w XVIII wieku. Był to kościół drewniany, do którego dobudowano murowaną wieżę od zachodu w 1851 roku. Budynek rozebrano w sierpniu 1897 i rozpoczęto budowę nowego, zachowanego do dziś neoromańskiego kościoła. Przedsięwzięcie finansował właściciel Ptaszkowa i dziedzic Ujazdu hrabia Jan Żółtowski. Miał on decydujący głos w kwestiach projektu i wykonawców. Stanisław Karwowski przypisuje kościół architektowi Julianowi Łukomskiemu. Kamień węgielny w fundamentach ołtarza głównego wmurował 28 października 1897 roku ks. W. Gimzicki, dziekan grodziski. Krzyż na wieży postawiono 4 lipca 1898 r., samej konsekracji dokonano dopiero w 1904 roku.

W 1977 r., za zgodą Konserwatora Wojewódzkiego, przeprowadzono remont obejmujący: wymianę tynków zewnętrznych, przełożenie pokrycia dachowego, wymianę elementów blacharskich i pokrycia wieży - za dachówek na arkusze blachy cynkowej, wymianę ram okiennych i ich przeszklenie, wykonanie żaluzji. W latach 2013-2014 przeprowadzono renowację elewacji: uzupełniono ściany z cegły, tynki zewnętrzne, naprawiono rury spustowe, gzymsy, rynny dachowe, odrestaurowano również drewniane drzwi.

Opis

Kościół znajduje się ok. 250 m na południowy-wschód od szosy Poznań-Grodzisk Wielkopolski, przy drodze do zabudowań dworskich. Sąsiaduje z salką parafialną od północy, z plebanią od wschodu. Teren wokół kościoła wraz z niewielką dzwonnicą otoczony jest murowanym z kamienia i cegły ogrodzeniem.

Kościół jest orientowany. Wybudowany został na planie wydłużonego prostokąta z wysoką, prostokątną wieżą na osi od zachodu i półokrągła absydą od wschodu. Posiada również sześcioboczne przedsionki po bokach absydy i przęsła chóru.

Budynek wzniesiono na grubym fundamencie ceglanym, z kryptą pod nawą główną i absydą z cegły. Ściany z cegły ceramicznej otynkowano. Bryła kościoła składa się z kilku połączonych ze sobą wielościanów. Trzon korpusu nakrywa dach dwuspadowy z kalenicą na osi kościoła, dach czteropołaciowy od wschodu i zachodu. Nad nawami bocznymi mamy dachy dwuspadowe, ustawione prostopadle do szczytów od północy i od południa. Wysoka wieża nakryta jest ostrosłupowym hełmem, a półokrągła apsyda stożkowo. Cztery niższe przybudówki przykryte są sześciopołaciowymi dachami namiotowymi.

Drewniane dachy mają mieszane konstrukcje z przewagą krokwiowo-płatwiowej. Pokryto je dachówką karpiówką ułożoną podwójnie lub pojedynczo (nad absydą). Hełm wieży wykonano z blachy cynkowej. Na wieżę prowadzą żeliwne schody. Kolorowa polichromia wewnątrz podkreśla elementy konstrukcyjne kościoła.

Wszystkie elewacje są otynkowane z wyjątkiem ceramicznego cokołu. Artykulacja i elementy dekoracyjne ścian odwołują się do stylistyki neoromańskiej. Elewacja zachodnia z wieżą jest czterokondygnacyjna, po bokach parterowa; jest pięcioosiowa z portalem na osi i parą wąskich okienek w przybudówkach bocznych. Poszczególne kondygnacje wieży i cokół oddzielone są gzymsami działowymi, a ściany wyróżnione boniowanymi pilastrami w narożach. W czwartej kondygnacji wieży, w płaszczyźnie wyróżnionej arkadą znajduje się triforium, powyżej romański fryz arkadowy, gzyms i trójkątny szczyt z okrągłą blendą (dekoracja powtórzona jest w każdej ze ścian wieży). Bogaty portal główny w formie półokrągłej arkady wysunięto przed lico. Elewacja wschodnia jest jednokondygnacyjna, siedmioosiowa z parami bocznych okienek w przybudówkach i trzema oknami apsydy (biforia z okulusem nad arkadami). Nad dachem apsydy widoczny jest fragment trójkątnego szczytu przęsła z fryzem arkadowym. Analogiczne elewacje północna i południowa są trójkondygnacyjne, siedmioosiowe. Płaszczyzny ścian części nawowych, z boniowanymi pilastrami w narożach przechodzącymi we fryz arkadowy, zostały zamknięte trójkątnymi szczytami. Zastosowano tutaj triforia z wyższym oknem środkowym (poniżej ich: od pd. trzy tablice epitafijne, od pn. wnęki na tablice). W ukośnych narożach znajdują się wejścia do przybudówek: od zachodu - portale półokrągłe z medalionem nad drzwiami i trójkątnym szczytem, od wschodu - wysunięte przed lico, trójkątne portale z półokrągłymi drzwiami i tympanonem w szczycie (wejście południowe okazalsze, z herbem).

W nawie głównej i przęśle prezbiterium zastosowano sklepienie kolebkowo-krzyżowe, w wąskich nawach bocznych - sklepienia kolebkowe. W kruchcie mamy do czynienia ze sklepieniem krzyżowym ze zwornikiem z grubego szkła. W przęsłach bocznych kruchty, oparte na otynkowanych kolumnach z cegły, wznoszą się sklepienia krzyżowe. W wieży jest sklepienie żagielkowe. Pod chórem muzycznym zastosowano sklepienie kolebkowe z lunetami, a nad chórem - kolebkowo-krzyżowe z głębokimi lunetami. Przedsionki zamyka sklepienie kolebkowo-krzyżowe.

W podziemiu kościoła, pod nawą główną, znajduje się ośmioboczna kruchta Żółtowskich. Korpus nawowy jest jednoprzęsłowy z wąskimi nawami bocznymi. Przedsionki po bokach mieszczą: północno-zachodni - wejście na chór i wieżę, południowo-zachodni - wejście do nawy, północno-wschodni - zakrystię, południowo-wschodni - wejście do kościoła i kruchty dla dziedzica.

Ściany wewnątrz są barwnie polichromowane z zaznaczonym cokołem, "boniowanie" do wysokości sklepienia i rozczłonkowanym gzymsem. Filary konstrukcyjne są pilastrowane. Wszystkie pasy gurtów, krawędzie sklepień są ozdobione wałkiem i pomalowane.

Wyposażenie kościoła odwołuje się do neoromańskiej stylistyki. Ołtarz główny, boczne, chrzcielnica, ambona, konfesjonały wykonane na początku XX wieku utrzymane są w tej konwencji. Najstarszymi zabytkami są późnogotycki krucyfiks zawieszony nad chrzcielnicą i barokowe rzeźby śś. Piotra i Pawła znajdujące się w niszach bocznych ołtarza głównego.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania wnętrza świątyni po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym. Informacje szczegółowe na stronie Archidiecezji Poznańskiej (www.archpoznan.pl).

oprac. Radomiła Banach, OT NID w Poznaniu, 20.11.2015 r.