Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny


kościół 1743 - 1746 Pszów

Adres
Pszów

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. wodzisławski, gm. Pszów

Kościół Narodzenia NMP projektu Georga Fridricha Gansa zawiera modne rozwiązania detali architektonicznych rozpowszechnionych przez czeskich architektów Christophera i Kiliana Ignaza Dientzenhoferów.

Wymodelowana wypukła światłocieniowa fasada nadaje jej niepowtarzalny, właściwy sobie kształt. Najbliższym kontekstem architektonicznym dla pszowskiego kościoła są świątynie pw. Narodzenia NMP w Minodze pod Krakowem (1733-1736), Zwiastowania NMP w Lechovicach na Morawach oraz kościół pw. śś. Antoniego i Jerzego w Zbarażu na Wołyniu Jana Antonína Gansa. Świątynie te inspirowane były nieistniejącym już dziś kościołem św. Doroty w Wiedniu Matthiasa Steinla z 1702-1704 r. Kościół jest miejscem pielgrzymkowym.

Historia

Pierwszy, drewniany kościół w Pszowie, istniał już prawdopodobnie w średniowieczu. Nosił wezwanie św. Krzyża i został rozebrany w 1811 r. Drugi kościół pw. Wszystkich Świętych, już murowany, został zbudowany najprawdopodobniej w XIII w. i przetrwał do 1743 r.

Obecna świątynia została wzniesiona wg projektu Georga Fridricha Gansa lub jednego z członków jego pracowni z Krnova w latach 1743-1747. Gans w swoim projekcie wykorzystał modne rozwiązania detali architektonicznych rozpowszechnionych przez czeskich architektów. Konsekrując świątynię w 1747 r. nadano jej wezwanie Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Ołtarz nowego kościoła, w którym znalazł się obraz Matki Bożej Pszowskiej, poświęcony został trzy lata później przez biskupa Filipa Gotharda Schaffgotscha. Papież Pius VI w brewe z 3 lipca 1795 r. obdarzył kościół pszowski łaską wieczystego i powszechnego odpustu zupełnego dla wszystkich odwiedzających pod zwykłymi warunkami. Kościół został rozbudowany o dwie wieże w latach 1847-1850, dzięki inicjatywie księdza Pawła Skwary. Świątynię konsekrował w 1862 r. sufragan wrocławski ks. bp Adrian Włodarski. W latach 1877, 1900 i 1923 kościół był malowany. W latach 1908-1909 na wieżach zostały zamontowane nowe kopuły. W latach 60. XX w. usunięto polichromie z 1877 r. (autorstwa Gajy z Żor) , z 1900 i z 1923 r. W 1997 budowla została ogłoszona bazyliką mniejszą przez papieża Jana Pawła II.

Obraz Matki Bożej Pszowskiej (Pani Uśmiechniętej), jest olejną kopią obrazu Matki Bożej Częstochowskiej poświęconą przez potarcie o oryginał. Na odwrocie widniał wizerunek św. Jadwigi. W trakcie transportu płótno zostało uszkodzone. Renowację obrazu przeprowadził w 1723 r. wodzisławski malarz Fryderyk Siedlecki, nadając postaci słowiańskie rysy i rozjaśniając oblicze. Obraz zawieszono na bocznym filarze starego kościoła; w czasie procesji służył jako feretron. Wokół obrazu rozwinął się kult maryjny. Odnotowano pierwsze przypadki uzdrowień, które badała komisja biskupia z Cieszyna w latach 1728-1729. Obraz przeniesiono do bocznego ołtarza. Status gratiosa aut miraculosa obraz otrzymał w lipcu 1732 r., a aktu koronacji dokonał opat cystersów z Rud Raciborskich Rudolf de Strachwitz. Ofiary wotywne umieszczane wokół obrazu były skonfiskowane przez władze Pruskie w 1809 r.; kolejne zostały skradzione w 1976 r. Korony poświęcone przez Jana Pawła II w 1979 r. wraz z wotami skradziono w 1989 r.; po odnalezieniu zawieszono w 1990 r. a oficjalna koronacja obrazu (Nomine Et Auctoritate Ipsius Summi Pontificis) odbyła się w 2002 roku.

Opis

Kościół wzniesiony na wzgórzu w północnej części miasta, przy drodze do Raciborza. Zbudowany w stylu barokowym, murowany z kamienia i cegły na planie prostokąta. Jednonawowy, pięcioprzęsłowy, z niewyodrębnionym prezbiterium zwróconym na pn. i zamkniętym półkolistą absydą. Zamiast transeptu posiada dwie symetrycznie usytuowane prostokątne przybudówki. W zachodniej części świątyni mieści się zakrystia, do której przylega kolejna przybudówka.

Fasada dwukondygnacyjna, flankowana dwoma wieżami o trzech kondygnacjach, na planie kwadratu, z wejściami w przyziemiu. W wieżach nisze, w których umieszczone rzeźby św. Piotra i św. Pawła. W wypukłej, centralnej części fasady znajduje się główne wejście obramowane półkoliście i zwieńczone portalem; na poziomie drugiej kondygnacji głęboka nisza zwieńczona wklęsło-wypukłym szczytem. Bryła korpusu nakryta nad nawą i prezbiterium wspólnym dachem dwuspadowym, zakrystia i kruchta nakryte oddzielnymi dachami trójspadowymi.

Wnętrze świątyni przykryte sklepieniem kolebkowym z lunetami. Na sklepieniu rekonstrukcja polichromii z 1877 r. wykonana przez prof. Stanisława Kluskę w 2006 r. Ściany rozczłonkowane parami pilastrów na wysokich cokołach. W każdym przęśle nawy znajdują się głębokie, półkoliście zamknięte wnęki ołtarzowe. Wystrój wnętrz reprezentuje w całości bogaty styl barokowy. W ołtarzu głównym umieszczony jest w ozdobnej ramie obraz Matki Boskiej Pszowskiej. Ołtarze boczne zdobione obrazami: św. Anny Samotrzeciej, św. Antoniego i św. Józefa oraz rzeźbami. W nawie dekorowana płaskorzeźbami przedstawiającymi ewangeliczne motywy barokowa ambona oraz chrzcielnica. W kościele znajdują się organy o dwóch manuałach i 41 (38) głosach zaprojektowane przez Paula Berschdorfa z Nysy. Podczas remontu w latach 90 XX w. dodano do nich Glockenspiel . Teren wokół kościoła ogrodzony murem z bramą i furtkami, z pozostałościami cmentarza i mauzoleum.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Aleksandra Bednarska, OT NID w Katowicach, 13-12-2015 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: barokowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.101890, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.321004