Historia

Wieś Pstrowice wymieniana po raz pierwszy w 1311 r., w roku 1337 była posiadłością margrabiów brandenburskich, należącą do Ziemi Lipiańskiej w Nowej Marchii. W kolejnych latach oddana przez elektorów brandenburskich w lenno rodom rycerskim, należała w różnych okresach m.in. do rodzin von Grapow, von Liebenthal, von Dossow, von Hagen, von der Goltz, von Finck, von Scheel, von Schätzel. Od 1. połowy XIX majątek był własnością rodzin mieszczańskich. Od 1845 (lub 1847 r.) właścicielem Pstrowic został Wilhelm Heldt z Meklemburgii, a przed 1861 r. - jego syn Otto. W 1914 r. następnym właścicielem majątku stał się w wyniku małżeństwa z Fridą Heldt radca sądowy Ludwig Aulig. W 1929 r. Pstrowice należały do Ernsta Auliga, w którego rękach pozostawały do 1945 r. Po 2. wojnie światowej majątek został upaństwowiony, a w 1948 r. rozparcelowany.

Pałac powstał na miejscu późnoklasycystycznego dworu, wzniesionego dla Wilhelma Heldta lub jego syna Ottona. Był to budynek parterowy, murowany, o boniowanych elewacjach, nakryty wysokim, naczółkowym dachem. Przypuszczalnie w 4. ćw. w. XIX rozbudowany został w kierunku południowo-zachodnim o parterową część boczną z boniowanymi elewacjami, przylegającą do budynku dawnej mleczarni-spichlerza z 3. ćwierci XIX w. (?). Część tę pozostawiono rozbierając w 1899 r. główny budynek, na którego miejscu w latach 1900-1903 powstał zachowany do dziś pałac. Z pozostałością starego dworu został on połączony od południowego zachodu, natomiast od północnego wschodu łączył się z nieistniejącym obecnie budynkiem gospodarczym. Po rozbudowie w szczycie frontowego ryzalitu umieszczono inskrypcję „BETE UND ARBEITE” - „MÓDL SIĘ I PRACUJ”. Około 1920 r. dobudowano płytki ryzalit do elewacji frontowej starej części dworu, w której mieścił się pokój właściciela. Przed 1945 r. za pałacem, nad brzegiem jeziora rozciągał się park, a wokół dwóch dziedzińców folwarcznych skupione były zabudowania gospodarcze. Przy głównym dziedzińcu, po północno-zachodniej stronie pałacu znajdowała się m. i. stodoła z 1847 r., obora z 1861 r., budynek z zegarem z 2. połowy XIX w. oraz stajnia. Przy bocznym dziedzińcu po zach. stronie pałacu istniała m. i. owczarnia, stodoła i magazyn pasz. Po 2. wojnie światowej pałac został adaptowany na mieszkania dla pracowników rolnych, a następnie przejęty przez Urząd Miasta i Gminy w Pyrzycach. W latach 70. XX w. uległ dewastacji. W późniejszym czasie większość budynków gospodarczych rozebrano, zniszczono też park. Po 1991 r. pałac sprzedany został prywatnemu właścicielowi, który przeprowadził jego gruntowny remont. Obecnie służy okazjonalnie jako rezydencja właścicieli.

Opis

Pałac położony jest w południowo-wschodniej części wsi, nad brzegiem jeziora. Połączony z budynkiem dawnego spichlerza i mleczarni, zwrócony jest elewacją frontową na północny zachód. Spośród zabudowań gospodarczych zachowały się obecnie tylko kuźnia przy wjeździe na główny dziedziniec oraz położone przy pałacu ruiny dwóch budynków gospodarczych. Pałac w swej głównej części jest budowlą neobarokową, rozplanowaną na rzucie wydłużonego prostokąta z asymetrycznie rozmieszczonymi parami ryzalitów, płytszych od frontu i bardziej wydatnych od tyłu. Ryzality części środkowej zamknięte są prosto, części bocznej przylegającej do mleczarni-spichlerza - trójbocznie. Podpiwniczony, złożony jest z wyodrębnionych członów - piętrowego korpusu i parterowej części północno-wschodniej, neobarokowych, nakrytych dachami mansardowymi z poddaszem, oraz ze starszej części południowo-zachodniej, nakrytej niskim dachem dwuspadowym, graniczącej z budynkiem dawnej mleczarni. Murowany, otynkowany, pokryty został w części neobarokowej - dachówką-karpiówką, w starszej części papą. Elewacje z wydzielonym cokołem, zwieńczone są gzymsami. Otwory okienne w większości prostokątne, w ryzalitach zamknięte łukami odcinkowymi, w części neobarokowej ujęte zostały w ozdobne obramienia z wydatnymi zwornikami. Narożniki piętrowej części budynku podkreślone są boniowaniem. Środek symetrycznej, pięcioosiowej fasady korpusu głównego akcentuje z jednoosiowy ryzalit z wejściem, poprzedzonym wysokimi schodami z balustradą. Frontowy ryzalit, w parterze boniowany sięga powyżej gzymsu wieńczącego. Nad głównym portalem, zamkniętym półkoliście, ujętym po bokach dwoma wąskimi oknami, usytuowany jest szeroki balkon na konsolach z oryginalną tralkową balustradą. W szczycie ryzalitu, zamkniętym łukiem wklęsło-wypukłym umieszczono elipsoidalne okno. Tylna elewacja korpusu jest asymetryczna, z usytuowanym z boku, parterowym ryzalitem zwieńczonym tralkową balustradą okalającą położony na dachu taras. W parterze para przeszklonych, zamkniętych łukiem odcinkowym otworów drzwiowych, prowadzi z ryzalitu na taras z tralkową balustradą, a z niego do ogrodu. W tylnej, trójosiowej elewacji parterowej części budynku znajduje się drugie wejście, prowadzące na klatkę schodową, oświetloną przez okno wchodzące w pole szczytu zamkniętego łukiem wklęsło-wypukłym. W obu elewacjach starszej części pałacu rozmieszczono asymetrycznie usytuowane, trójbocznie zamknięte ryzality, a w kondygnacji poddasza - wtórnie zaślepione zdwojone okienka.

Obiekt jest własnością prywatną - dostępny po uzgodnieniu z właścicielem.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 19.11.2014 r.