Ponadto do skansenu przeniesiono obiekty z innych miejscowości - tzw. Dom Gminny i unikalny w skali województwa podkarpackiego drewniany dwór.

Historia

Zespół zabudowy drewnianej zwany Pastewnikiem powstał w l. 70. XX w. W zamyśle organizatorów tego skansenu na jego teren miały być przenoszone zagrożone rozbiórką, cenne drewniane budynki z terenu Przeworska oraz ich adaptacja na cele zajazdu i usług hotelowych. Pierwsze budynki zmontowano w 1976 r. Z przeniesionych budynków przeworskich odtworzono następujące obiekty:

1. niewielki dom Urbanów wzniesiony przy ul. Cichej w k. XIX w.

2. dom maślarza z ul. Krakowskiej wybudowany w l. 1848-1852 przez Wojciecha Rybackiego.

3. dom Sowińskich z murowaną kuźnią z ul. Lwowskiej powstały przed poł. XIX w.

4. dom tkacki złożony z dwóch domów wzniesionych w różnym czasie: domu z ul. Słowackiego, wzniesionego w XVIII w. dla rodziny Krzanów trudniących się tkactwem oraz domu kowala z XIX w.

5. piwnicę tzw. grubę znajdującą się pierwotnie w zagrodzie przy ul. Łańcuckiej, powstałą w XIX w.

W 1980 r. przeniesiono na teren skansenu budynek tzw. Domu Gminnego z pobliskiej wsi Gać wybudowany w 1924 r. i użytkowany na cele szkolne.

W 1986 r. zakończono montaż w stanie surowym przeniesionego z Krzeszowic drewnianego dworu wzniesionego zapewne w pocz. XIX w. dla rodziny Fedorowiczów (istniejące przypuszczenia, że budynek ten powstał w XVII lub XVIII w. nie znajdują potwierdzenia w materiałach archiwalnych). Dwór był modernizowny w 1920 r., ale trudno ustalić zakres prac - zapewne zmieniono frontowy portyk stawiając dwie pary zdwojonych, murowanych kolumn (jak wynika z analizy fotografii dworu z 1916 r. przed remontem w miejscu portyku stał ganek wsparty na dwóch słupach). Po 1944 r. dwór był nieużytkowany i popadał w ruinę. W pocz. l. 80. XX w. zapadła decyzja o przeniesieniu go do skansenu w Przeworsku. Prace budowlane trwały bardzo długo. Dokończono je dopiero po 25 latach, w 2011 r. Cały zespół użytkowany jest jako motel.

Opis

Zespół usytuowany jest w zach. części Przeworska, przy drodze krajowej nr 4, w pobliżu mostu na rzece Mleczce, na płaskim terenie znacznie obniżonym w stosunku do drogi. Teren skansenu wyznaczony jest od pd. drewnianym ogrodzeniem, a z pozostałych stron ogrodzeniem z siatki drucianej. Budynki przeniesione z terenu Przeworska ustawione są w jednej linii, ścianami szczytowymi na pd. i pn. (z jednym wyjątkiem domu Urbana), szkoła z Gaci jest obiektem najbardziej wysuniętym na wsch., a dwór z Krzeczowic położony jest samotnie, w pewnym oddaleniu na zach. od pozostałej zabudowy, frontem skierowany na pd.

Dom Urbana jest niewielkim obiektem na rzucie prostokąta, krytym dachem półszczytowym z niewielkim dymnikiem. Wzniesiony został z drewna w konstrukcji zrębowej, zwęgłowany na obłap, dach poszyto gontem. Wnętrze bardzo skromne złożone z niewielkiej sieni i izby. W izbie odtworzono duży piec chlebowy.

Dom maślarza wzniesiono na planie prostokąta. Do jego pn. ściany bocznej dostawiona jest mniejsza przybudówka, także na rzucie prostokąta, której ściana zach. stanowi przedłużenie ściany zach. domu. Dach nad domem półszczytowy z niewielkim dymnikiem. W połaci wsch. dwie powieki. Dach nad przybudówką jest półszczytowy, o niższej kalenicy, zespolony z dachem domu; zach. płać dachu przybudówki stanowi przedłużenie zach. połaci dachu domu. Dom z przybudówką wzniesiony został z drewna w konstrukcji zrębowej, zwęgłowany na jaskółczy ogon, dachy poszyto gontem.

Dom Sowińskich wzniesiono na planie prostokąta. Do jego pn. ściany bocznej dostawiona jest mniejsza, murowana kuźnia na rzucie prostokąta, od wsch. nieco szersza niż budynek mieszkalny. Dach nad domem i kuźnią półszczytowy z niewielkim dymnikiem (wsch. połać dachu nad kuźnią o mniejszym spadku). Dom wzniesiony został z drewna w konstrukcji zrębowej, zwęgłowany na jaskółczy ogon; kuźnia jest zbudowana z cegły; dachy poszyto gontem.

Dawny dom tkacki z ul. Słowackiego to obecnie wsch. część obiektu pełniącego funkcję karczmy. Budynek ten założony jest na planie wydłużonego prostokąta. Dom wzniesiony został z drewna w konstrukcji zrębowej, zwęgłowany na jaskółczy ogon z pozostawionymi ostatkami. Dach nad domem jest półszczytowy z niewielkimi dymnikami, pobity gontem. W połaci wsch. znajdują się dwie powieki.

Dom Gacki jest budynkiem wzniesionym na planie prostokąta, z użytkowym poddaszem, krytym dachem dwuspadowym. Od frontu (elewacja zach.) dostawiony jest piętrowy ganek przekryty daszkiem dwuspadowym. Dom wzniesiony został z drewna w konstrukcji zrębowej, zwęgłowany na jaskółczy ogon. Szczyty oraz ganek są szalowane pionowo deskami. Dachy pokryte zostały dachówką ceramiczną.

Dwór został wzniesiony na planie prostokąta, z prostokątnymi gankami od pn. i wsch. Układ pomieszczeń jest dwutraktowy z przelotową sienią na osi. Jest to budynek parterowy, z portykiem kolumnowym (para zdwojonych kolumn) od pd. i gankiem od pn. Budynek przykryty jest dachem łamanym polskim z niewielkimi lukarnami. Portyk i ganek przekryte są niższymi daszkami dwuspadowymi, poprzecznymi w stosunku do dachu dworu. Dwór został wzniesiony z drewna w konstrukcji zrębowej, ganki od pn. i wsch. wykonano w konstrukcji słupowej. Ściany budynku są otynkowane. Wszystkie dachy i daszki są poszyte gontem. Elewacja frontowa - pd. jest pięcioosiowa z wejściem na osi środkowej, elewacja tylna - pn. sześcioosiowa, elewacja boczna - wsch. jest trójosiowa, elewacja boczna - zach. dwuosiowa. Wszystkie elewacje rozczłonkowane lizenami.

Obiekty z zewnątrz dostępne przez cały rok. Skansen użytkowany jest jako zajazd z pokojami hotelowymi w opisywanych budynkach

Oprac. Ryszard Kwolek, OT NID w Rzeszowie, 16-10-2015 r.