Drewniany dom z podcieniem w konstrukcji szkieletowej należy do tzw. typu III (podcień przy dłuższym boku) i jest wyróżniającym się przykładem adaptacji zrujnowanego obiektu do nowej funkcji, przeprowadzonej z wyjątkowym poszanowaniem dla oryginalnej formy i substancji.

Historia

Dom został wzniesiony w 1789 r. dla rodziny Jaegerów przez nieznanego budowniczego. Podcień powstał zapewne kilka lat później, obok belek podcienia są bowiem widoczne konsole gzymsu okapowego. Pierwotnie do wschodniej ściany domu przylegał drewniany budynek inwentarski, w głębi za nim znajdowała się wolno stojąca stodoła. W czasach powojennych stodoła już nie istniała, budynek inwentarski został zaś przed 1957 r. rozebrany i nieco później zastąpiony nową murowaną oborą. W 1960 r. dom z podcieniem przeszedł remont. Po 2000 r. budynek znalazł nowego właściciela, który w 2005 r. rozebrał powojenną oborę i przeprowadził kapitalny remont budynku i jego adaptację na funkcję pensjonatową.

Opis

Dom podcieniowy znajduje się w typowym dla Żuław krajobrazie, na płaskim terenie, w dość bliskim sąsiedztwie rzeki Szkarpawy. Położony w luźnej zabudowie zagrodowej, tworzącej wspólnie rzędówkę przywałową po południowej stronie drogi Przemysław-Izbiska. Budynek usytuowany w głębi prostokątnej działki, osłoniętej od frontu starymi drzewami i sadem. Dłuższe granice działki zaznaczone rowami wodnymi z liniowym obsadzeniem zielenią. Dom jest jedynym zachowanym obiektem d. zagrody holenderskiej, w której budynek mieszkalny był połączony w jednej linii z budynkiem inwentarskim. Cechy stylowe domu wywodzą się z form barokowo-rokokowych. Budynek oparty na rzucie prostokąta, od frontu powiększonego o niesymetrycznie umieszczony głęboki podcień. Plan domu dość typowy: układ wnętrza dwutraktowy, na osi wejścia głównego dwie sienie - frontowa i gospodarcza - połączone z umieszczoną centralnie czarną kuchnią. Korpus drewniany, w konstrukcji wieńcowej z widocznymi węgłami, parterowy, podpiwniczony, kryty wysokim dachem dwuspadowym. Podcień w konstrukcji ryglowej, z wypełnieniem żółtą cegłą holenderką, piętrowy, przykryty dachem dwuspadowym o kalenicy prostopadłej do kalenicy dachu głównego. Elewacja frontowa (południowa) sześcioosiowa, w skrajnej osi wschodniej okno trójpodziałowe, w czwartej osi proste drzwi deskowe, jednoskrzydłowe, dwudzielne o szerokim nadprożu zamkniętym łukiem pełnym, z wyrytą datą „MDCCLXXXIX”. Na osi wejścia głównego wysunięty podcień - w przyziemiu sześć słupów z mieczami, powyżej dwuosiowe piętro z prostym rysunkiem szkieletu, nad nim jednoosiowy szczyt z geometryczno-wstęgowym motywem rygli, dodatkowo ujęty profilowanymi deskami z wolutami. Elewacja północna (tylna) sześcioosiowa, niesymetryczna, szalowana pionowo deskami, na trzeciej osi jednoskrzydłowe drzwi, podobne jak na elewacji frontowej. Belki stropu - dekoracyjnie sfazowane - wyprowadzone przed lico ściany w formie kroksztynów. W dachu wtórnie osadzone cztery okna połaciowe. Elewacja zachodnia budynku głównego symetryczna, pionowo szalowana deskami z listwą, przyziemie dwuosiowe, wyżej szczyt jednoosiowy. Elewacja wschodnia ślepa (d. przylegała do budynku gospodarczego), w przyziemiu tynkowany mur ogniowy, powyżej szczyt pionowo szalowany. Wnętrze częściowo dostosowane do nowej funkci pensjonatowej - zachowano układ dwutraktowy z sienią gościnną i gospodarczą oraz centralnie usytuowaną czarną kuchnią. Z wyposażenia zachowała się w wielkiej izbie szafka ścienna z rokokowym obramieniem oraz częściowo stolarka drzwiowa i okienna (dwa okna dwuskrzydłowe ze szkleniem w ołowiu umieszczone wewnątrz domu).

Dostęp do zabytku ograniczony. Własność prywatna - obiekt dostępny z zewnątrz.

Oprac. Teofila Lebiedź-Gruda, OT NID w Gdańsku, 23.07.2014 r.