Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

skrzydło północno-wschodnie Zamku Kazimierzowskiego - Zabytek.pl

skrzydło północno-wschodnie Zamku Kazimierzowskiego


zamek XIV w. Przemyśl

Adres
Przemyśl, Aleje XXV Polskiej Drużyny Strzeleckiej 1

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. Przemyśl, gm. Przemyśl

Zamek przemyski wzniesiony w 1 poł.XVI w.był pierwszym założeniem basztowo-bastejowym na terenie ziem ruskich Rzeczypospolitej, będąc wzorem dla wielu późniejszych realizacji obronnych powstających na tym obszarze w epoce nowożytnej.

Historia

Po przyłączeniu ziemi przemyskiej do Królestwa Polskiego w latach 40. XIV stulecia król Kazimierz Wielki wystawił murowany zamek na miejscu wczesnośredniowiecznego grodu wzniesionego przez pierwszych Piastów, który od 2 poł. XII w. był we władaniu książąt ruskich z dynastii Rurykowiczów. Podczas najazdu tatarsko-mołdawskiego w 1498 r. ten wzniesiony na rzucie czworoboku zamek został poważnie uszkodzony i zrabowany. W latach 1511-1553 z polecenia króla Zygmunta I zbudowany został nowy zespół warowny o charakterze basztowo-bastejowym. W skład tego kompleksu obronnego wszedł zamek bastejowy oraz położone na wschód od niego przedzamcze (antecastrum) na planie nieregularnym. Zabudowę przedzamcza stanowiły drewniane budynki mieszkalne i gospodarcze (stajnie, wozownie, szopy). Zamek bastejowy na planie czworoboku posiadał w narożach cztery murowane baszty. Wjazd na dziedziniec zamku prowadził przez usytuowany pośrodku kurtyny północno-zachodniej budynek bramny o dwóch kondygnacjach. Główna siedziba mieszkalna przylegała do kurtyny południowo-wschodniej. W latach 1616-1631 ówczesny starosta przemyski Marcin Krasicki przeprowadził gruntowną modernizację zamku. W trakcie tych prac wybudowany został nowy budynek z krużgankami przy kurtynie północno-wschodniej, a narożne baszty zostały podwyższone i zwieńczone manierystycznymi attykami. W 2 poł. XVII w. zamek stopniowo zaczął tracić swoje walory obronne pomimo planowanych prac remontowych i wielokrotnych uchwał szlachty ziemi przemyskiej nakazujących wzmocnienie jego obronności za czasów starostów Marcina Madalińskiego i generała artylerii koronnej Marcina Kątskiego. W 1 poł. XVIII w. zamek był już wyraźnie zaniedbany i niedoinwestowany. Zdewastowane były baszty m.in. południowa i zachodnia oraz kurtyna znajdująca się między nimi. Dopiero w latach 1759-1762 z inicjatywy starosty przemyskiego Stanisława Poniatowskiego, późniejszego króla Stanisława Augusta przeprowadzono prace porządkowe na zamku. Przed 1772 r. wniesiono nowy mur w południowo-zachodnim skrzydle założenia. W 1842 r. na terenie otaczającym zamek urządzono park miejski na skutek czego zniszczone zostały resztki drewnianej zabudowy przygródka. W 1865 r. zamek stał się własnością miasta Przemyśla, a w 1867 r. odnowiono basztę północną oraz skrzydło północno-wschodnie zamku. W latach 80. XX w. rekonstrukcji poddano basztę południową i okrągła basztę zachodną oraz kurtynę między nimi. Równocześnie rozebrano mur w skrzydle pd.-zach. Prace archeologiczne prowadzone na dziedzińcu zamkowym w latach 60. i 80. XX w. odsłoniły fundamenty istniejących tutaj niegdyś budowli wczesnoromańskich czyli rotundy i monasterium.

Opis

Zespół zamkowy położony jest na zachód od miasta lokacyjnego, zajmując południowo-wschodnią część wzgórza zamkowego, które otoczone jest parkiem krajobrazowym. Zamek został wzniesiony na rzucie czworoboku z czterema basztami w narożach i murami kurtynowymi wznoszącymi się między nimi. Wewnątrz założenia zamkowego dwupoziomowy dziedziniec z pozostałościami budowli w stylu romańskim w postaci rotundy i monasterium usytuowanych w części południowo-zachodniej oraz fundamentów cerkwi księcia Wołodara Rościsławowicza w części centralnej.

Główny korpus zamku. Trzonem zabudowy zamku jest skrzydło północno-wschodnie, które tworzy jednotraktowy, podpiwniczony budynek z oknami mansardowymi nakryty dachem dwuspadowym w którym mieści się obecnie teatr „Fredreum” z salą widowiskową. Elewacja zachodnia o dwóch kondygnacjach, gładko tynkowana bez dekoracji architektonicznej z zaznaczonymi osiami okiennymi w części południowej. Elewacja wschodnia jednokondygnacyjna bez dekoracji o gładkich tynkach z prostokątnymi otworami okiennymi. Między budynkiem bramnym a basztą pn. wznosi się dwukondygnacyjny, podpiwniczony budynek frontowy nakryty dachem pulpitowym. Elewacja północna dwukondygnacyjna o gładkich tynkach. Elewację południową stanowi kamienno-ceglany mur kurtynowy.

Budynek bramny. W kurtynie północno-zachodniej znajduje się murowany, dwukondygnacyjny i niepodpiwniczony budynek bramny z przejazdem sklepionym kolebkowo nakryty dachem pulpitowym z dwoma okienkami strychowymi, podparty od strony pn. dwiema kamiennymi przyporami. Szczyt budynku w stylu neobarokowym z wolutami otaczającymi przejazd. Nad przejazdem, który od strony dziedzińca sklepiony jest łukiem ostrym znajduje się wnęka.

Mury obronne z basztami południową i zachodnią. W narożach założenia zamkowego znajdują się cztery murowane baszty z których trzy są w kształcie cylindrycznym, a baszta pd. posiada narys czworokąta. Baszta pn. o średnicy 10 m. i pięciu kondygnacjach z przyporą umieszczoną od strony zachodniej, podpiwniczona, tynkowana, zwieńczona attyką z oknami rozmieszczonymi niesymetrycznie. Otwory strzelnicze umieszczone na wysokości drugiej i trzeciej kondygnacji. Baszta wschodnia o średnicy ok. 13 m., podpiwniczona o trzech kondygnacjach, tynkowana i zwieńczona attyką z tarasem widokowym w części górnej. Baszta południowa wzniesiona na rzucie czworokąta, murowana o dwóch kondygnacjach, niepodpiwniczona. Baszta zach. cylindryczna, o dwóch kondygnacjach bez podpiwniczenia ze strzelnicami. Na odcinkach między basztami wschodnią, południową i zachodnią wznosi się niewysoki kamienny mur obronny nakryty daszkiem. Między basztą zachodnią a budynkiem bramnym obwód obronny tworzy wysoki kamienny mur obronny z bramą wjazdową.

Znaleziska archeologiczne. W zachodniej części dziedzińca zamkowego znajdują się relikty pochodzącej z X względnie XI w. romańskiej rotundy i monasterium na rzucie prostokąta w postaci kamiennych fundamentów, które zostały odsłonięte w trakcie prac archeologicznych prowadzonych w latach 60. ubiegłego wieku. W środkowej części dziedzińca fundamenty budowli romańskiej, którą była przypuszczalnie cerkiew wzniesiona przez księcia ruskiego Wołodara Rościsławowicza. Budynek z kamiennych ciosów o trzech nawach z trzema absydami został rozebrany w początkach lat 70. XV w.

Wzgórze zamkowe z parkiem. Miejsce o starej tradycji osadniczej łączącej architekturę sakralną i świecką (mieszkalno-obronną i gospodarczą) wokół którego znajduje się obecnie park krajobrazowy.

Obiekt dostępny dla zwiedzających w godzinach otwarcia Przemyskiego Centrum Kultury i Nauki Zamek

Oprac. Mieczysław Kuś, 01-12-2014 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Jarosław Bochyński (JB).

Rodzaj: zamek

Styl architektoniczny: gotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BK.37287, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_BK.427383