Wyróżnia go malownicza, bogata forma pałacu.

Historia

W średniowieczu na terenie Bakończyc znajdował się rozległy zwierzyniec. Majątek powstały na tym terenie aż do pierwszego rozbioru stanowił własność królewską. W 1772 r. przejął go rząd austriacki i sprzedał Ignacemu Cetnerowi. Od Cetnerów majątek z działającym tu folwarkiem, w którym mieścił się dwór drewniany i niewielkie ogrody geometryczne, odkupili Czartoryscy, ci z kolei sprzedali go Hieronimowi Lubomirskiemu. To z jego inicjatywy wybudowano w Bakończycach, w latach 1885-1887, pałac na miejscu starego dworu, wg projektu Maksymiliana Nitscha, znanego krakowskiego architekta. Wtedy także przekształcono założenie ogrodowe, znacznie je powiększając, wprowadzając swobodny układ ścieżek w miejsce dawnych, geometrycznych kwater. Założenie pałacowo-parkowe miało wtedy charakter rezydencji podmiejskiej. W czasie oblężenia twierdzy przemyskiej bakończycki pałac uległ pożarowi. Zespół pałacowy był własnością Lubomirskich do II wojny światowej. W czasie wojny pałac spustoszyli stacjonujący tu rosyjscy żołnierze, a po nich niemieccy żołnierze. Po zakończeniu wojny teren przejęło technikum rolnicze, które przeprowadziło w 1963 r. adaptację pałacu na potrzeby dydaktyczne. Znacznie przekształcono wtedy także park, częściowo osuszono i zasypano staw z wyspą. Obecnie założenie pałacowo-parkowe użytkowane jest przez Wyższą Szkołę Wschodnioeuropejską w Przemyślu, na terenie parku ulokowano nowe budynki dydaktyczne szkoły.

Opis

Zespół pałacowy znajduje się w południowo-wschodniej części miasta Przemyśla, w niedalekiej odległości od węzła kolejowego Przemyśl-Bakończyce, na terenie stosunkowo płaskim. Od południa park ograniczony jest ulicą Bakończycką, od wschodu ul Nestora, od zachodu ogranicza go założenie folwarczne i nowa zabudowa mieszkaniowa, od północy tereny o charakterze przemysłowym.

Eklektyczny pałac wybudowano w środkowej części założenia, na niewysokiej platformie, z głównym wjazdem w północno-zachodniej części założenia, na rzucie prostokąta, z basztami i alkierzami w czterech narożach oraz ryzalitami na osiach wszystkich elewacji. Jego zasadniczy prostopadłościenny, piętrowy, posadowiony na wyniesionych ponad poziom terenu piwnicach korpus, przekryty dachem czterospadowym, obudowany jest od północy czterokondygnacyjnymi, wielobocznymi wieżami przekrytymi dachami ostrosłupowymi a od południa trzykondygnacyjnymi alkierzami z dachami namiotowymi i dodatkowo urozmaicony arkadowym podcieniem od północy, półkolistym, piętrowym ryzalitem od południa, parterowym, prostopadłościennym ryzalitem z tarasem od wschodu, wielobocznym, piętrowym ryzalitem od zachodu i dodatkowo smukłą, sześciokondygnacyjną, cylindryczną wieżyczką z dachem stożkowym. Pałac wymurowano z kamienia i cegły, ściany otynkowano obustronnie, dachy pokryto blachą.

Elewację północną, frontową pałacu rozplanowano symetrycznie, z piętrowym, siedmioosiowym korpusem w którym podcień w parterze wyłamany jest wielobocznie pośrodku i przykryty tarasem z tralkową balustradą. Część środkowa z rytmem okien ramowana jest wyższymi, wieżami. Oś podkreślona jest dodatkowo współczesną facjatą. Elewacja południowa, ogrodowa, również ukształtowana jest jako symetryczna, trzynastoosiowa, piętrowa, z piętrowymi alkierzami po bokach, z osią podkreśloną półkolistym ryzalitem wychodzącym z prostokątnego ryzalitu i z dodatkowym akcentem wertykalnym w postaci smukłej wieżyczki od wschodu. Krótkie, piętrowe elewacje: wschodnia i zachodnia, o podobnej dyspozycji, rozrzeźbiono ryzalitami, ramowano wieżami i alkierzami. Horyzontalny charakter wszystkich elewacji podkreślony został rustykowanym cokołem, pasami w kondygnacji parteru, gzymsem międzykondygnacyjnym i wydatnym, wieńczącym na konsolkach. Elewacje zdobią ponadto trójkątne i segmentowe naczółki, wsparte na filarach, podokienniki z płycinami, arkadowy podcień od frontu, tralkowa balustrada tarasu od frontu i od wschodu, półkoliście zakończone okna w obramieniach z kluczem w ryzalicie zachodnim i arkady wsparte na kolumnach o korynckich głowicach w półkolistym ryzalicie południowym.

We wnętrzu czytelny jest układ osiowy, z hallem i salonem pośrodku. Na skutek zniszczeń wojennych oraz późniejszych remontów wnętrze pozbawione jest zabytkowego wyposażenia.

W otoczeniu pałacu zachował się park krajobrazowy, rozplanowany w XIX w. na powiększonych, dawnych ogrodach geometrycznych. W poł. XX w. znacznie okrojono drzewostan parku, w wyniku lokalizacji w nim baz wojskowych. W latach 50. XX w. miały miejsce kolejne wycinki drzew, później niwelacja kopca widokowego i osuszanie stawów. Pomimo tych zmian park zachował swój malowniczy charakter i stanowi godną oprawę dużego, eklektycznego pałacu.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Mieczysław Kuś, 12.12.2014 r.