Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół kościelno-klasztorny oo. franciszkanów reformatów - Zabytek.pl

zespół kościelno-klasztorny oo. franciszkanów reformatów


klasztor 1641 - 1645 Przemyśl

Adres
Przemyśl, Jagiellońska 2

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. Przemyśl, gm. Przemyśl

Zespół kościoła i klasztoru oo.reformatów jest wartościowym przykładem architektury klasztornej XVII wieku.

Modelowym założeniem kościelno-klasztornym małopolskiej prowincji reformatów. Eksponowanie położony kościół posiada znaczne wartości artystyczne. Stanowi także świadectwo twórczości uznanej przemyskiej rodziny Ferdynanda (rzeźbiarz) i Stanisława Majerskich (architekt) z cennym przykładem płaskorzeźbionych stacji drogi krzyżowej.

Historia

Franciszkanie reformaci zostali sprowadzeni do Przemyśla w 1629 roku. W latach 1641-45 wybudowano zespół kościelno-klasztorny poza murami miasta, przy Bramie Lwowskiej. Konwent zniszczony w 1648 i 1657 r. przez najazd Kozaków i wojsk Rakoczego, został następnie odbudowany w latach 1657-64 i włączony w system umocnień Przemyśla. Zapewne z tego czasu pochodzi zachowana baszta. W 1684 r. budowa sygnaturki, która po trzech latach przeniesiona nad prezbiterium. W latach 1775-76 klasztor został rozbudowany o budynek nowicjatu, który początkowo był jednopiętrowy i założony na planie podkowy. Władze zaborcze zajęły nowicjat w 1832 r. i w latach 1876-77 dobudowały zach. skrzydło zamykając czworobok, wtedy też dodano trzecią kondygnację. Zapewne po 1856 r. wybudowano sklepy od strony ul. Jagiellońskiej, nadbudowane o piętro w 1874 roku (?). Kolejna inwestycja dotycząca kościoła to postawienie kaplicy w latach 1875-77. Ważną zmianą była likwidacja chóru zakonnego w prezbiterium i przeniesienie go dobudowanego chóru (1882) mieszczącego się za prezbiterium. W 1890 r. wybudowano część murów zespołu od strony pn. W latach 1893-94 nadbudowano o piętro skrzydła pn. i wsch. klasztoru oraz przedłużono skrzydło pn. Pod k. XIX w. zapewne powstały: altana, stajnie i spichlerz. 1902 r. to data powstania kruchty oraz nowa aranżacja elewacji kościoła i kaplicy wykonana wg proj. Stanisława Majerskiego. W tym samym roku architekt zaprojektował także ogrodzenie od strony pl. Na Bramie, a w 1926 r. wbudowane w nie stacje drogi krzyżowej. W 1918 r. nowicjat został zwrócony prawowitym właścicielom.

Opis

Zespół zlokalizowany na wschód od Starego Miasta, w jego sąsiedztwie. Zajmuje nieregularny kwartał zabudowy ograniczony od południa częściowo zabudową, częściowo pl. Na Bramie, ul. Jagiellońską, od zachodu ul. Mniszą, od północy linią kolejową, od zachodu zabudową ul. gen. J. Sowińskiego i dworcem PKP. Kompleks, w skład którego wchodzą następujące zabytki: kościół, klasztor wraz z nowicjatem, budynek hal targowych, spichlerz, stajnia, altanka, schody wejściowe oraz ogrodzenie z basztą założony jest w pd. części działki zajmowanej przez zakon. Przy skrzyżowaniu ul. Jagiellońskiej i pl. Na Bramie położony kościół orientowany z odchyleniem w kierunku północnym. Od północy do świątyni przylega rozbudowany kompleks klasztorny złożony z właściwego klasztoru (przy kościele) oraz położonego dalej na północ budynku nowicjatu - oba budynki połączone. Od strony wschodniej ulokowana towarzysząca zabudowa gospodarcza (stajnie, spichlerz), a od północnej altana, sad i ogród. Na przedpolu klasztoru, wzdłuż ul. Jagiellońskiej usytuowane hale targowe. Zespół otoczony murowanym ogrodzeniem.

Kościół o zewnętrznym kostiumie neobarokowym. Jednonawowy. Nawa prostokątna poprzedzona kruchtą o szerokości nawy. Prezbiterium węższe z przylegającą do niego od południa kaplicą. Za prezbiterium dobudowany chór zakonny (mieści się na piętrze) zamknięty trójbocznie. Świątynia zdominowana przez korpus nawy o wysokim dwuspadowym dachu. Nad niższym prezbiterium także dach dwuspadowy z dużych rozmiarów latarnią. Przylegający do prezbiterium dwukondygnacyjny chór zakonny przekrywa dach wielopołaciowy. Południowa kaplica jest niewysoka i nakryta wielopołaciowym kopulastym hełmem. Pod kościołem znajdują się krypty. Świątynia ceglana, wewnątrz otynkowana. Elewacje kościoła ceglane, skontrastowane z białym, tynkowanym detalem. Elewacja frontowa (zach.) dzielona pilastrami, belkowaniami. W szczycie kruchty nisza z rzeźbą NMP. Dekoracyjnie rozwiązany trójkondygnacyjny, trójkątny szczyt ograniczony spływami wolutowymi. Na jego osi zlokalizowano niszę z rzeźbą św. Antoniego Padewskiego, a ponad niszą umieszczono symbol zakonu franciszkańskiego. Elewacja południowa dzielona szkarpami, ozdobiona opaskami okiennymi, gzymsami. Wnętrze kruchty przekryte sklepieniem krzyżowym, nad nawą i prezbiterium założono kolebki z lunetami, a w kaplicy sklepienie żaglaste. We wnętrzu nawy masywny chór na spłaszczonej arkadzie. Ściany boczne delikatnie dzielone pilastrami, z głębokimi niszami mieszczącymi ołtarze; pokryte malowidłami ściennymi (Józef Chodaczyński, 1923). Chór zakonny w przyziemiu przekryty jest kolebką. W większości barokowe wyposażenie powstało głównie w latach 1763-64 i w części zostało przekształcone/uzupełnione przez Ferdynanda Majerskiego (ołtarz główny, boczne, l. 1878-80). W ołtarzu głównym krucyfiks późnobarokowy autorstwa Thomasa Huttera (przed 1745 r.). Stalle zakonne wg proj. Stanisława Majerskiego.

Klasztor przylega od północy do kościoła, założony na planie podkowy, z wewnętrznym korytarzem wokół wirydarza. Skrzydło pnółnocne wydłużone w kierunku wsch. tworząc narożny pawilon (w przyziemiu mieści refektarz). Skrzydło wschodnie także przedłużone, łącząc klasztor z budynkiem Nowicjatu. Skrzydło zach. od strony zach. ma dwie kondygnacje nadziemne, pozostałe skrzydła trzy kondygnacje. Budynek nakryty jest dachem dwuspadowym. Wymurowany z cegły i obustronnie otynkowany. Elewacje klasztoru dekorowane gzymsami międzykondygnacyjnymi i podokapowymi. Wnętrza przekryte są m.in. sklepieniami krzyżowymi, kolebkami z lunetami, kolebkami. Przejście z przedsionka do korytarza klasztornego w kolumnowym portalu. Na ścianach zawieszone obrazy (XVIII-XIX w.) związane z tematyką franciszkańską. W klasztorze znajduje się biblioteka zakonna o bogatym księgozbiorze.

Klasztor - Nowicjat wybudowany na planie czworoboku, nie powiązany komunikacyjnie z klasztorem. Od strony elewacji zachodniej i południowej jest to budynek dwu kondygnacyjny, od strony pozostałych trzykondygnacyjny. Przekryty dachami dwuspadowymi. Nowicjat został wymurowany z cegły i obustronnie otynkowany. Wystrój architektoniczny charakteryzuje wyłącznie elewację zachodnią - dzielona na kondygnacje gzymsami, a w pionie pilastrami z kampanulami. Opaski okienne z rozetkowym kluczem. Wzdłuż ścian wewnętrznych dziedzińca poprowadzone galerie komunikacyjne. W korytarzach sklepienia odcinkowe. Brak informacji o pozostałych pomieszczeniach i ich wystroju (mieszkania).

Budynek hal targowych w stylu historyzującym. Na planie dwóch nieregularnych czworoboków (pnółnocny szerszy od południowego) połączonych bramą przejazdową. Budynek o jednoprzestrzennych pomieszczeniach dostępnych z ulicy. Jego dwukondygnacyjna bryła jest niska i wydłużona, przekryta dachem pulpitowym. Kondygnacja przyziemia ze względu na różnicę poziomów dostępna jest od podwórza. Hale zostały wymurowane z cegły i otynkowane. Oba budynki i brama złączone jedną elewacją frontową (zachodnią) . Jest ona dzielona korynckimi pilastrami na 12 osi. pilastry dźwigają belkowanie przerwane na osi bramy (7 od południa). Otwór bramny prostokątny. Osie skrajne i bramna podkreślone szczytami w formie naczółków trójkątnych przerwanych (osie skrajne), naczółka trójkątnego (oś bramy). Elewacja tylna (wschodnia) bez detalu; część południowa budynku wzmocniona przyporami.

Spichlerz na planie prostokąta, o wtórnym podziale przyziemia na trzy trakty. Budynek o zwartej bryle. Parterowy z użytkowym poddaszem. Przekryty dachem dwuspadowym. Został wymurowany z cegły i otynkowany. Skromny detal w postaci gzymsu wydzielającego ściankę kolankową elewacji bocznych (północna i południowa). Elewacja frontowa (zachodnia) z otworami w szerokich opaskach.

Budynek dawnych stajni powstał na planie prostokąta, jednotraktowy. Jego tylna, ślepa ściana stanowi część południowej granicy całego założenia. Budynek ma niską parterową bryłę przekrytą dachem pulpitowym. Murowany z cegły i otynkowany. Pozbawiony detalu architektonicznego.

Altana została postawiona na ceglanej piwnicy, lodowni. Wybudowana na planie sześcioboku, ażurowa, przekryta dachem ostrosłupowym o podstawie sześcioboku. Drewniana konstrukcji słupowej. Otoczona drewnianą balustradą z kratownicy. Pomiędzy słupami dekoracyjne drewniane łuki, nad którymi również kratownica.

Ogrodzenie z basztą - ogrodzenie zróżnicowane w części frontowej przęsła metalowe, od strony pl. Na Bramie dekoracyjne słupy, z murkiem i przęsłami metalowymi, wyłamane na postument z rzeźbą O. Krystyna Szykowskiego. Od wewnątrz wyższe mieści dużych rozmiarów płaskorzeźbione stacje drogi krzyżowej w architektonicznej oprawie. Pozostałe odcinki ogrodzenia m.in. murowane z cegły, częściowo arkadowe, częściowo wsparte przyporami. W ciągu ogrodzenia na poziomie kaplicy kościelnej okrągła zadaszona baszta.

Schody frontowe dwubiegowe ze spocznikiem powrotne lustrzane oraz połączone z nimi dwubiegowe ze spocznikiem powrotne. Oblicowane cegłą. O ceglanych słupkach, dekoracyjnie kutych balustradach i parze latarni.

Dostęp do zabytku ograniczony. Obiekt dostępny częściowo z zewnątrz. Ewentualna możliwość zwiedzania części zabytku po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Beata Kuman, 16.12.2014 r.

Rodzaj: klasztor

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_ZE.21278, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_ZE.17795