Bateria posiada również duże walory krajobrazowe. Jako element zespołu fortyfikacji Twierdzy Przemyśl stanowi ważny zabytek o znaczeniu europejskim.

Historia

W latach 1886-1887, w ramach budowy stałych fortyfikacji Twierdzy Przemyśl, zbudowano kilka baterii artyleryjskich pomiędzy pierścieniem głównym a rdzeniem „Noyon”. Baterie utworzyły półpierścień wzmacniający obronę twierdzy od pd., wsch. i zach. Bateria pozycyjna B, złożona z 3 głównych obronnych, włączona została do VII obwodu obronnego. W 1901 r. uzbrojona była w 4 armaty 8 cm M.75, w 1909 r. zastąpione 4 armatami polowymi 9 cm M.75/96. Dodatkowo urządzono 2 rezerwowe stanowiska dla tego typu dział. Załogę baterii stanowiła ½ kompanii piechoty i 32 artylerzystów. Zadaniem baterii była obrona wzgórza Kruhel i blokowanie podejścia do rdzenia twierdzy w rejonie fortu NHW XVI Zniesienie. Po zmianie numeracji baterie wchodzące w skład zespołu otrzymały oznaczenie 3A i 3B Kruhel, szaniec piechoty nie posiadał oznaczenia. W opracowaniu J. Bogdanowskiego „Twierdza Przemyśl” i w decyzji o wpisie do rejestru zabytków poszczególne części zespołu zostały oznaczone: fort 3A Kruhel, szaniec 3B Kruhel i fort 3 C Kruhel.

Opis

Bateria pozycyjna B „Kruhel” jest dziełem złożonym z 2 baterii w typie małych fortów artyleryjskich, szańca piechoty i łączącej te elementy pozycji piechoty w formie ziemnego wału z suchą fosą. Na zapolu baterii, poszczególne jej elementy łączy dojazdowa droga forteczna. Bateria położona jest na grzbiecie Kruhel (360,2 m n.p.m.). Obecnie znajduje się w obrębie miasta Przemyśl, przy ul. Ludwika Pasteura (główna, dojazdowa droga forteczna). Powierzchnia baterii wraz z drogą forteczną w granicach działek: ok. 4,4 ha. Wszystkie elementy zespołu zarośnięte - głównie robiniami akacjowymi pochodzącymi z pierwotnej maski czołowej dzieła.

Bateria 3A (fort 3A) Kruhel znajduje się w zachodnim krańcu zespołu. Jest baterią w typie półstałego fortu artyleryjskiego, założona na planie nieregularnego wieloboku, z poszerzeniem w części szyjowej flankującym bramę wjazdową ulokowaną w wale szyjowym. Bateria otoczona jest suchą fosą i ziemnym wałem ze stanowiskami ogniowymi dział i piechoty oddzielonymi poprzecznicami ze schronami pogotowia (podręczne magazyny amunicji, ukrycia dla żołnierzy, w poprzecznicach barkowych - prochownia i magazyn żywnościowy). Wał części szyjowej ze stanowiskami piechoty, bez poprzecznic. Pośrodku nasyp osłaniający schron centralny o trzech pomieszczeniach (dawny lokal oficerski, kuchnia i lokal opatrunkowy). Wszystkie schrony o ścianach murowanych z bloków kamiennych i sklepieniach z blachy falistej, osłonięte warstwą ziemi.

Bateria 3B (fort 3C) Kruhel znajduje się w wschodnim krańcu zespołu. Jej rozplanowanie, konstrukcja i funkcja schronów analogiczne do baterii 3A. Różnicę stanowi umiejscowienie bramy wjazdowej - w wale poszerzenia flankującego wał szyjowy, który w tej sytuacji flankuje bramę. Stanowiska piechoty w poszerzeniu części szyjowej osłonięte poprzecznicami zaplecza. Schrony w poprzecznicach częściowo zrujnowane.

Szaniec piechoty bez oznaczenia (szaniec 3B Kruhel) położony pomiędzy bateriami. Założony na rzucie bastionu. Wał z poprzecznicami barkowymi (zaplecza) bez schronów. Na wale zlokalizowane były stanowiska ogniowe piechoty. Stanowiska w barkach flankowały kurtyny oraz obie baterie. Szyja zamknięta wałem ziemnym pierwotnie osłaniającym niezachowany schron. Przed czołami fosa sucha biegnąca w stronę baterii. Do obu barków przylegają odcinki wału ziemnego pełniące rolę kurtyn.

Wał forteczny z fosą - pozycja piechoty łączy obie baterie i szaniec piechoty. Pozycje ta wraz z szańcem polowym służyła do obrony bliskiej zespołu. Wał ziemny stanowił dwie kurtyny po wschodniej i zachodniej stronie szańca. Obie kurtyny są kleszczowo załamane, dzięki czemu możliwe było flankowanie ogniem karabinowym obu barków szańca polowego oraz sąsiednich barków obu baterii. Fosa sucha, kleszczowo załamana w osi szańca, mogła być przestrzeliwana z barków baterii.

Droga forteczna, dojazdowa, łączy wszystkie dzieła obronne zespołu z główną, forteczną drogą dojazdową łączącą centrum twierdzy z główną drogą rokadową zewnętrznego pierścienia fortów na zapolu fortu GZW VIb „Lipnik”. Droga wykonana została metodą Macadama, brukowana kamieniem. Bruk zachowany jest do dzisiaj, częściowo niewidoczny.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Znajduje się przy czerwonym szlaku turystycznym z Przemyśla do Sanoka.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 26.09.2014 r.