Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

seminarium greckokatolickie - Zabytek.pl

seminarium greckokatolickie


budynek użyteczności publicznej 1912 r. Przemyśl

Adres
Przemyśl, Basztowa 13

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. Przemyśl, gm. Przemyśl

Budynek przemyskiego, greckokatolickiego seminarium stanowi niezwykle intersujący przykład galicyjskiego historyzmu połączonego z elementami secesji i sztuki ludowej.

Historia

Greckokatolickie Seminarium Duchowne w Przemyślu powstało w 1780 r. w efekcie austriackich reform józefińskich, jednak po 3 latach funkcjonowania zostało zamknięte. Reaktywowano je dopiero w 1845 r. dzięki staraniom ks. Tomasza Polańskiego, późniejszego biskupa ordynariusza eparchii przemyskiej. Seminarium mieściło się przy katedrze, w dawnych zabudowaniach klasztoru karmelitów. Na pocz. XX w. staraniem ordynariusza eparchii, bpa Konstantyna Czechowicza rozpoczęto przygotowania do budowy nowego gmachu seminarium, którą rozpoczęto w 1910 r. Zlokalizowano go w centrum Przemyśla, w bezpośrednim sąsiedztwie Kurii greckokatolickiej, na działce za pn. murem dawnych ogrodów klasztornych. W 1912 r. oddany został do użytku. Budowlę zrealizowano według projektu wybitnego lwowskiego architekta i budowniczego Jana Lewińskiego, projektanta i wykonawcy wielu reprezentacyjnych gmachów we Lwowie (m. in. budynki: opery lwowskiej, Towarzystwa Asekuracyjnego „Dniestr”, dworca kolejowego, szpitala żydowskiego czy hotelu „George”). Obiekt wzniesiony został przez przemyskie przedsiębiorstwo budowlane „Meissner i Damaszko” przy użyciu elementów pochodzących z fabryk i pracowni artystycznych należących do Jana Lewińskiego (elementy ceramiczne, stolarka okienna i drzwiowa, detale rzeźbiarskie). Koszty budowy pokryte zostały ze środków Galicyjskiego Funduszu Religijnego.

Podczas I wojny światowej budynek seminarium zaadaptowany został na szpital wojskowy. W czasie oblężenia twierdzy Przemyśl, został poważnie uszkodzony, m. in częściowo wysadzono seminaryjną cerkiew. W l. 1916 -1918 budynek został wyremontowany i przywrócony do pierwotnej funkcji.

W październiku 1945 r. w ramach represji stosowanych przez komunistyczne władze wobec Kościoła greckokatolickiego seminarium zostało zlikwidowane a budynek przeszedł na własność Skarbu Państwa. Początkowo mieściło się w nim seminarium nauczycielskie a od 1979 r. liceum ogólnokształcące i bursa szkolna. Cerkiew w l. 1962-1964 została przedzielona żelbetonowym stropem. Parter przeznaczono na salę gimnastyczną i szatnię a piętro na  aulę. W 1992 r. budynek został zwrócony gr. kat. Kurii Metropolitalnej. Przez kilka lat mieściła się w nim siedziba Kurii i innych cerkiewnych instytucji, które z czasem przeniesione zostały do Pałacu Biskupów Greckokatolickich. Obecnie budynek wynajmowany jest dla celów komercyjnych. W 1997 r. przeprowadzano remont cerkwi usuwając dzielący ją strop i przystosowano ją ponownie do celów sakralnych.

Opis

Gmach zlokalizowany jest w dzielnicy staromiejskiej Przemyśla, przy ul. Basztowej. Położony jest na obszernej terasie,  od strony ul. Basztowej ograniczonej wysokim murem oporowym stanowiącym kompozycyjny element ogrodzenia terenu dawnego seminarium.

Obiekt składa się z gmachu seminarium oraz dobudowanej do niego cerkwi-kaplicy stanowiącą jego integralną cześć.  Trójskrzydłowy budynek seminarium wzniesiony został na planie litery H. Składa się z korpusu głównego na rzucie wydłużonego prostokąta oraz przylegających do niego symetrycznie dwóch prostopadłych skrzydeł bocznych z ryzalitami. Budynek jest murowany, wzniesiony z cegły. Obiekt jest trzypiętrowy z wysokimi suterenami. Elewacja frontowa jest 12 osiowa, środkowa część elewacji zaakcentowana jest trójosiowym ryzalitem z nadwieszonym szczytem. Pod gzymsem wieńczącym znajduje się fryz arkadkowy. Elewacja jest dekorowana boniowaniem, zróżnicowanym w zależności od kondygnacji: w części parterowej zastosowano układ płytowo-pasowy a w wyższych partach układ pasowy. Na parterze znajdują się wąskie płyciny podokienne, natomiast na pierwszym piętrze większe płyciny z płaskorzeźbami przedstawiające trzy cyklicznie powtarzające się motywy herdaldyczno-symboliczne. Nad nimi umieszczony jest szeroki fryz z płytek ceramicznych pochodzących z manufaktury Lewińskiego.  

Szczyt frontowego ryzalitu zamknięty jest trójkątnie, dekorowany fryzem arkadkowym oraz dekoracją rzeźbiarską. Wieńczy go statua Matki Boskiej z Dzieciątkiem nastawionej na edikuli. W części parterowej ryzalitu znajdują się główne drzwi wejściowe ujęte architektonicznym portalem. Pozostałe elewacje są analogiczne, jedynie na elewacjach tylnych brak jest płaskorzeźb w płycinach podokiennych oraz ceramicznego fryzu. Elewacje frontowe bocznych skrzydeł są trójosiowe, zwieńczone podwieszonymi szczytami. Na wysokości pierwszego piętra, na osi elewacji znajdują się niewielkie balkony. Elewacje boczne skrzydeł są dziewięcioosiowe z ryzalitem zwieńczonym podwieszonym szczytem.

Korpus główny gmachu nakryty jest dachem dwuspadowym a skrzydła boczne dachami czterospadowymi. Wszystkie połacie pokryte są dwukolorową dachówką ceramiczną ułożoną we wzory geometryczne.

Wnętrza na wszystkich poziomach mają charakter dwutraktowy, wzdłuż korytarzy znajdują się ciągi pomieszczeń zróżnicowanej wielkości o układzie lustrzanym względem osi budynku. W centralnej części gmachu głównego znajduje się obszerny holl nakryty stropem fasetowym, na osi którego znajduje  się wejście do kaplicy. Klatki schodowe umieszczone są w skrzydłach bocznych. W wewnętrzu zachowały się ceramiczne płytki podłogowe oraz drewniana stolarka okienno-drzwiowa.

Do korpusu głównego, od strony pn. przylega cerkiew-kaplica założona na planie krzyża greckiego z centralną kopułą. Wzniesiona jest z cegły, otynkowana. Forma dekoracyjna ścian jest analogiczna do dekoracji elewacji budynku seminarium. Kopuła oraz dachy pokryte są blachą malowaną na kolor zielony (patynowy). Wyposażenie wnętrza nie zachowało się. 

Obiekt dostępny przez cały rok.

Oprac. Damian Nowak, OT NID w Rzeszowie, 09-05-2017 r.

Rodzaj: budynek użyteczności publicznej

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BK.18087, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_BK.201754