Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

brama forteczna Sanocka Dolna - Zabytek.pl

brama forteczna Sanocka Dolna


mała architektura 1880 r. Przemyśl

Adres
Przemyśl

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. Przemyśl, gm. Przemyśl

Dobrze zachowany i utrzymany budynek bramny z zachowanymi częściowo pozostałymi elementami bramy posiada wysokie wartości naukowe jako element systemu fortyfikacji poligonalnej oraz etap w rozwoju fortyfikacji twierdzy pierścieniowej w Przemyślu.

Jako istotny element zespołu fortyfikacji Twierdzy Przemyśl stanowi ważny zabytek o znaczeniu europejskim.

Historia

W 1887 r. w związku z zagrożeniem wybuchu wojny z Rosją Generalny Inspektor Inżynierii gen. Daniel Salis Soglio uzyskał zgodę na dodatkowe wzmocnienie Twierdzy Przemyśl. W tym samym roku rozpoczęto planowaną od 1872 r. budowę wewnętrznej, ciągłej linii obronnej - rdzenia Noyon. Pierwszy projekt rdzenia opracował Salis Soglio. W 1877 r. zmodyfikował go Anton Werner, szef Dyrekcji Inżynierii Fortecznej dla Galicji we Lwowie. Prawdopodobnie w 1887 lub w 1888 r. na ważnym trakcie z Przemyśla do Sanoka, w ciągu obwarowań rdzenia, zbudowano obronną bramę forteczną. W okresie międzywojennym usunięto skrzydła bramne, a w związku z poszerzeniem drogi, po II wojnie światowej, rozebrano pn. słupy bramne. Od lat 70-tych XX w. w budynku bramnym mieściła się ekspozycja forteczna - filia Muzeum Narodowego w Przemyślu. Po przeniesieniu ekspozycji do głównej siedziby muzeum, po 2002 r. budynek przejęło w użytkowanie Przemyskie Stowarzyszenie Przyjaciół Dobrego Wojaka Szwejka. Obecnie (2014 r.) budynek przechodzi kompleksowe prace remontowo-konserwatorskie.

Opis

Brama forteczna Sanocka Dolna znajduje się w zachodniej części Przemyśla, przy ul. Sanockiej, w ciągu drogi krajowej nr 28 z Przemyśla do Sanoka.

Głównym elementem bramy jest zachowany budynek bramny - dawna wartownia. Budynek znajduje się po południowej stronie drogi, u podnóża Góry Zamkowej. Krótkim odcinkiem wału ziemnego budynek bramny połączony jest z dobiegającym do niego od południa po zboczu Góry Zamkowej ceglanym, schodkowo ukształtowanym, murem kurtynowym, łączącym bramę Sanocką Dolną z bramą Sanocką Górną. Wartownia parterowa, zbudowana jest na planie prostokąta z półkolistą basteją od strony wschodniej. Od strony północnej budynku zachowane są dwa filary bramne ze stalowymi zawiasami i wnęką służącą do zakładania belek ryglujących bramę. Zachodni filar połączony jest z budynkiem murem z łukowo zakończonym otworem furty dla pieszych. W otworze zachowany jest ceglany węgar i stalowe zawiasy. Skrzydło furty niezachowane. Przy północnej ścianie budynku, na wysokości wschodniego filara bramnego, zachowany jest trójkątny, stalowy sponson, przykryty stożkowym, stalowym daszkiem. Północno-wschodnią ścianę sponsonu tworzą stalowe drzwi. Pomiędzy narożnikiem sponsonu a filarem bramnym zachowana jest jednoskrzydłowa, stalowa furta. Górne krawędzie ścian sponsonu oraz furty zaopatrzone są w grzebień ze stalowych, zaostrzonych prętów. W ścianach sponsomu oraz w furcie owalne wizjery zamykane stalowymi przesłonami. Budynek wartowni murowany z cegły, z betonowym cokołem oraz stropem stalobetonowym (płyta betonowa na dwuteownikach stalowych). Północna ściana wartowni zakończona jest kratą obronną utrudniającą wtargnięcie na strop budynku. Wewnątrz 4 pomieszczenia w układzie amfiladowym o pierwotnych funkcjach w kolejności od południa: pomieszczenie mieszkalne, sień wejściowa, latryna, pomieszczenie warty (izba bojowa). W wschodniej ścianie budynku bramnego wejście do wnętrza poprzedzone jest betonowymi schodami. Drzwi wejściowe stalowe, z podłużnym wizjerem, mogącym pełnić funkcję strzelnicy. Po prawej stronie drzwi, przy ścianie bastei, podłużna strzelnica. Po przeciwnej stronie drzwi prostokątne okno z kratą stalową. Drugie tego typu okno znajduje się w wsch. części ściany bastei. W pd. części bastei 2 strzelnice flankujące wejście do budynku, w ścianie pn. 3 strzelnice skierowane na przejazd przez bramę i przejście przez furty dla pieszych.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Wnętrze wartowni można zwiedzać w godzinach udostępniania. Oprowadzenie przez przewodnika po uzgodnieniu telefonicznym. Brama znajduje się na żółto-czarnym szlaku turystycznym Dobrego Wojaka Szwejka. Po zakończeniu remontu brama będzie początkowała trasę turystyczną wzdłuż pd.-zach. odcinka obwarowań rdzenia twierdzy.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 29.09.2014 r.

Rodzaj: mała architektura

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BL.13627, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_BL.51069