Efektowne otoczenie klasycystycznego pałacu.

Historia

W 1802 r. - na zlecenie ówczesnego właściciela majątku, Augusta Heinricha Borgstede - został założony park krajobrazowy w stylu angielskim o powierzchni 248 mórg. Jak głosi napis na zachowanym pomniku, projekt parku sporządził A.W. Hildebrand, a zrealizowali go ogrodnik C.T. Fuerstenau wraz z pomocnikiem C. Schraderem. Współpracowali z nimi J.F. Jentsch i C.L. Weiss. Założenie po 1821 r. - za czasów księcia Augusta Pruskiego i jego metresy Marii Augusty Arndt (później von Prillwitz) - zostało przekształcone w formach geometrycznych, z prostymi alejami rozchodzącymi się promieniście od okrągłego placu na osi pałacu. W 2. poł. XIX w. przebudowano park w duchu krajobrazowo-romantycznym, zmieniając bieg alei, które poprowadzono swobodnymi zakolami. W latach 1933-1938 na zlecenie dra Conrada von Borsiga przebudowano park w stylu naturalistycznym, nadając mu charakter arboretum. Projekt sporządzili specjaliści z berlińskiej szkółki drzew Ludwiga Spaetha - Helmuth Spaeth i dr Karl Kempkes, zrealizował go za architekt krajobrazu Karl Heydenreich z Wrocławia. W wyniku prac odsłonięto główną oś widokową, zakładając łąkę ciągnącą się na północ od pałacu. Nasadzono ponad 500 gatunków drzew i krzewów z różnych regionów Azji, Ameryki Północnej i Europy. Po 1945 r. park został pomniejszony o część południowo-wschodnią, od strony drogi. W latach 60. i 70. XX wieku prowadzono w parku hodowlę ptactwa domowego i ozdobnego, a także ryb, dla których zbudowano staw przy wschodniej granicy założenia. Po 1975 r. rozpoczęto rewaloryzację parku. Zasadzono wiele nowych roślin i usunięto samosiewy, ponownie uruchomiono sieć wodociągową i odtworzono układ alejek. W 1993 r. ogród - wraz z pałacem i folwarkiem - został przejęty przez gm. Przelewice. W 2000 r. powołano do życia Centrum Edukacji Przyrodniczej, w 2006 r. w odbudowanym pałacu otwarto Botaniczne Centrum Badawczo-Wdrożeniowe. Liczba gatunków i odmian drzew i krzewów w ogrodzie zwiększyła się z 418 w 1975 r. do ok. 1,2 tys. po 2000 roku. Pod względem składu gatunkowego w dużym stopniu odtworzono kolekcję roślin z czasów dra Conrada von Borsiga. Założenie parkowe rozszerzono na wschód o nowe tereny w dolinie strumienia.

Opis

Park (obecnie arboretum) położony na północ od pałacu, w rozwidleniu dwóch cieków. Układ alejek i zieleni swobodny, z łąką ciągnącą się wzdłuż całego parku na północny wschód od pałacu. Kompozycja zieleni złożona z różnorodnych zespołów florystycznych. Na wschód od pałacu Ogród Japoński z głazami, pawilonem i sadzawką z drewnianym mostkiem, obsadzony roślinami ze wschodniej Azji i z Ameryki Północnej. Na wschód od Ogrodu Japońskiego tzw. Polana Śródleśna, otoczona starodrzewem lasu mieszanego, ob. porośnięta krzewami, wśród których widoczne pomnikowe drzewa: jawor, wiąz i dwie sosny wejmutki. U zbiegu dróg ruina mauzoleum rodziny von Prillwitzów - ufundowane w 1835 r. przez księcia Augusta Pruskiego i wzniesione według projektu Karla Friedricha Schinkla w tzw. stylu arkadowym, od 1958 r. w ruinie. Założone na rzucie koła (od wewnątrz ośmioboku), o elewacjach oblicowanych żółtą cegłą z pasami granatowej cegły glazurowanej i otworach zamkniętych półkoliście. Położone dalej na północ, w środkowej części parku, tzw. wrzosowisko uległo po wojnie znacznemu przekształceniu. Kolekcja starych wrzosów, wrzośców i różaneczników zachowana przy drewnianym szałasie pasterskim, zrekonstruowanym w 2005 roku. Naprzeciw szałasu pod modrzewiem grób dra Conrada von Borsiga. W okolicy, przy alei Róż oraz ścieżkach im. Marii Augusty i Conrada von Borsiga, różne rośliny - od bylin i paproci, po magnolie i świerki. Z odmian świerków utworzony tzw. wąwóz drzew iglastych przy alei Świerkowej, stanowiący tło dla różaneczników i azalii. Nieopodal, na granicy centralnej łąki, pomnik twórców ogrodu z pocz. XIX wieku. Dolina przy wschodniej granicy parku zróżnicowana pod względem krajobrazowym i przyrodniczym. Staw rybny z lat 60. XX w. przekształcony ob. w ozdobny staw z wyspą. Po południowej stronie stawu wierzby, byliny i trawy ozdobne, od wschodu ogród skalny, od północy zacieniony teren ze źródłem strugi, zw. Źródliskiem, ukształtowany i obsadzony już w czasach Conrada von Borsiga. Podmokła dolina strugi porośnięta przez wysokie drzewa. Na północnym skraju trzy stawy - pierwotnie rybne, ob. z ekspozycją roślin wodnych i bagiennych. Wzdłuż zachodniej granicy parku aleja obsadzona rodzimymi gatunkami, zwana obecnie aleją Drzew Polskich.

Dostęp do zabytku ograniczony.

Oprac. Maciej Słomiński OT NID Szczecin, 25.06.2014 r.