O jego wyjątkowości decyduje malownicza bryła pałacu, naznaczona wieloma przebudowami, które w efekcie nadały mu styl neogotyku angielskiego z nieco wschodnim rysem stylistycznym. Wspaniałe tło dla rezydencji stanowi park krajobrazowy z czytelnymi fortyfikacjami i wcześniejszymi ogrodami kwaterowymi.

Historia

Historia pańskich siedzib w Przecławiu sięga 3 ćw. XV w., czasu funkcjonowaniu tu drewnianego dworu obronnego, tzw. fortalicjum, będącego dziełem, prawdopodobnie, Stanisława Ligęzy. W latach 1580-1590 powstał na terenie założenia, z inicjatywy Andrzeja Koniecpolskiego, renesansowy, piętrowy i podpiwniczony dwór zwieńczony attyką a w jego otoczeniu ogród kwaterowy. W 2 ćw. XVII w. dobudowano, z inicjatywy Stanisława Koniecpolskiego, do istniejącego korpusu loggię od strony pn. W 1677 r. Przecław zakupili Reyowie (w ich rękach majątek pozostał do 1945 r). W 1690 r. Jan Rey zamówił u Tylmana z Gameren projekt rozbudowy dworu i fortyfikacji, nie doszło jednak do realizacji tych planów. Jednak już w latach 1808-1810, z inicjatywy Kajetana Reya, wzbogacono bryłę dworu o alkierz przy północno-zachodnim narożu budowli i przebudowano ją, likwidując grzebień attyki. W tym też czasie wybudowano oficynę przy pn.-zach. narożu dworu oraz gruntownie przekształcono założenie ogrodowe. Następna przebudowa, dokonana została z inicjatywy Mieczysława Reya w latach 1876-1880 wg projektu Filipa Pokutyńskiego. Jej efektem była przemiana alkierza, poprzez nadbudowę, w wieżę komunikacyjną, budowa przedsionka od strony zach., budowa loggii piętra, alkierza i tarasu od strony pd. oraz ozdobienie elewacji herbami kolejnych właścicieli. Kolejnej rozbudowy dworu dokonano na przeł. XIX i XX w., dobudowując wieżę w narożu południowo-zachodnim. Rozbudowy zupełnie zmieniły charakter rezydencji, z dworu zmieniła się ona w okazały pałac o neogotyckiej, lecz nieco egzotycznej stylistyce. W czasie I wojny światowej pałac został uszkodzony, w czasie II wojny zdewastowany. Po jej zakończeniu przez krótki czas mieściło się w budynku gimnazjum. W 1946 r. pałac podpalono, po pożarze przeprowadzono remont dachu i wieży, po czym przez dłuższy czas stał opuszczony i nieużytkowany. W ruinę obrócił się po spaleniu w 1967 r. W 1970 r. założenie zostało przejęte przez zakłady WSK Mielec, które zainicjowały wieloletni proces rewaloryzacji, rozpoczęty generalnym remontem w latach 1973-1986. Obecnie w pałacu funkcjonuje ośrodek konferencyjno-hotelowo-restauracyjny.

Opis

Zespół pałacowy znajduje się w środkowej części miasteczka, na zachodnim brzegu Wisłoki, na wyniesieniu terenu schodzącym tarasowo do doliny rzeki. Od wschodu i zachodu wydzielony jest lokalnymi drogami, od północy ogranicza go lokalny potok Słowik, stanowiący granicę działek południowej pierzei rynkowej i wzgórza kościelnego, od pd. graniczy z zabudową o charakterze gospodarczym.

Pałac wybudowano środkowej części założenia, na wschodniej granicy płaskowyżu, frontem zwróconym na zachód, na rzucie prostokąta z szeregiem przybudówek przy krótszych bokach: od południa na rzucie prostokąta z okrągłą wieżą w południowo-zachodnim narożu, od północy zbliżoną w rzucie do prostokąta, z kilkoma uskokami. W korpusie głównym budowli zachował się jednotraktowy, trójdzielny układ wnętrz na parterze i dwutraktowy na piętrze, poniżej jednotraktowe, dostępne z zewnątrz piwnice. W przybudówce południowej czytelny jest układ wnętrz dwutraktowy, z korytarzem pośrodku, w przybudówce północnej jednotraktowy. Korpus główny pałacu, podpiwniczony, odznacza się zwartą, prostopadłościenną, piętrową bryłą, przekrytą dachem pogrążonym, z attyką pozbawioną grzebienia. Przybudówki od północy są prostopadłościenne, parterowe, ze spłaszczonymi dachami dwuspadowymi, przesłoniętymi attykami. Nad przybudówką od południa, prostopadłościenną, założono dach tarasowy, w którym attyka pełni rolę balustrady. Bryłę urozmaicają: cylindryczna wieża nakryta dachem stożkowym w południowo-zachodnim narożu pałacu, prostopadłościenna wieża nakryta stromym dachem czterospadowym oraz prostopadłościenny, parterowy, dobudowany od frontu przedsionek zwieńczony attyką. Pałac wymurowano z cegły, w partii przyziemia częściowo z kamienia, ze ścianami obustronnie tynkowanymi, dachy pokryto blachą. Elewacja frontowa, zachodnia, w środkowej części, w korpusie głównym, jest piętrowa z wysoką, pozbawioną grzebienia attyką i oknami w ilości po sześć na każdej kondygnacji, w nieregularnym rozstawie i nie pokrywających się osiach. Jej oś podkreśla przedsionek oraz ramujące ją jednoosiowe uskoki ryzalitów-dobudów. Od pn. front zaakcentowany jest wieżą z silnie rozrzeźbionym i misternie dekorowanym gzymsem wieńczącym oraz parterową dobudówką, od południa równoważącym elementem jest parterowa dobudowa z tarasem na dachu zaakcentowana niską, cylindryczną wieżą. Okna o prostokątnym wykroju dekorowane są ostrołukowym obramieniem z kwiatonem i ceramicznym rozetowaniem, jedynie dwa skrajne okna podkreślone gzymsem nadokiennym z ceramicznym daszkiem. Kondygnacje rozdzielone są skromnie profilowanym gzymsem krytym karpiówką, przerwanym kwiatonami z dekoracji okien. Taki sam gzyms wieńczy całość, nadbudowany o fryz attyki o dekoracji złożonej z arkadowania i zakończony od góry gzymsem na kroksztynkach, krytym dachówką. Elewację zdobią cztery herby: Oksza, Hadbank, Rogala i Trąby ulokowane poniżej attyki. Środkową część elewacji wschodniej stanowi korpus budowli z nieregularnie rozmieszczonymi oknami w dwóch kondygnacjach i dekoracji analogicznej jak od frontu, z dodatkowym kostkowaniem w gzymsie wieńczącym. Na południową elewację korpusu nakładają się dobudówki: piętrowa z loggią i wysunięta do przodu parterowa z cylindryczną wieżą, wyodrębniona poziomymi pasami w tynku. Elewacja pn. w połowie przysłonięta jest licznymi uskokami dobudówek, zdominowana przez trzykondygnacyjną, oszkarpowaną w narożach wieżę, z oknem rozetowym z wpisanym czteroliściem w środkowej kondygnacji, z bogato zdobioną górną kondygnacją i zwieńczoną bogatym gzymsem. Całość budowli osadzona jest na wysokim cokole. W pomieszczeniach parteru uwagę zwracają się sklepienia, podobnie w piwnicach. Z wyposażenia zachowanego we wnętrzach wymienić warto piec neorenesansowy z 1810 r. i kominek z neogotyckim okapem.

Oficyna położona jest w bezpośrednim sąsiedztwie pałacu, ramuje jego front od północy. Wybudowana została na rzucie prostokąta, z gankiem wspartym na czterech słupach od frontu, z częściowym podpiwniczeniem dostępnym z zewnątrz, o prostopadłościennej bryle przekrytej dachem dwuspadowym, z dwuspadowym, uskokowym zadaszeniem nad gankiem. Oficynę wymurowano z cegły, ze ścianami obustronnie tynkowanymi, na wcześniejszych, kamiennych piwnicach, dach pokryto dachówką ceramiczną. Elewacja frontowa rozplanowana symetrycznie, parterowa, siedmioosiowa, na cokole i ze stopniami prowadzącymi na ganek z bogatą dekoracją ciesielską ze stylizowanym motywem roślinnym. Elewacja tylna pięcioosiowa, symetryczna, bez ozdób, podobnie jak jednoosiowe elewacje wschodnia i zachodnia Wnętrze rozplanowano w układzie dwutraktowym.

W parku krajobrazowym widoczne są relikty wcześniejszych założeń: fortyfikacje ziemne dawnego fortalicjum i czytelne tarasy renesansowego ogrodu kwaterowego. Wkomponowane są one w układ ogrodu z XIX w., w którym dominują polany widokowe po wsch. stronie pałacu, wydzielone od pn. i pd. alejami lipowymi. Swobodne grupy nasadzeń, zwarte kulisy drzew i stroma skarpa zamkowa z dominującą w wielu widokach bryłą dawnej siedziby rodowej Reyów tworzą niezwykle malowniczą całość.

Obiekt dostępny dla zwiedzających. Park dostępny, wnętrza pałacu można obejrzeć w tygodniu po zgłoszeniu, a w soboty i niedziele możliwe zwiedzanie z przewodnikiem.

Oprac. Mieczysław Kuś, 12.12.2014 r.