Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół kościoła parafialnego pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Floriana - Zabytek.pl

zespół kościoła parafialnego pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Floriana


kościół 1897 - 1899 Poznań

Adres
Poznań, Kościelna 3

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. Poznań, gm. Poznań

Najważniejszym elementem zespołu jest neoromański kościół pw.Najświętszego Serca Pana Jezusa i św.

Floriana wzniesiony w latach 1897-1899 według projektu Jana Rakowicza dla utworzonej w 1894 r. parafii jeżyckiej. Charakteryzuje go urozmaicona bryła z motywami neogotyckiej dekoracji. Polichromowaną, modernistyczną dekorację wnętrza świątyni wykonał w latach 1910-1911 Tadeusz Sulima Popiel, uczeń Jana Matejki. Autorem dwóch rzeźb Najświętszego Serca Pana Jezusa - na ołtarzu głównym i w tympanonie portalu fasady, jest znany rzeźbiarz Władysław Marcinkowski. Dopełnieniem dekoracji kościoła jest zespół wysokiej klasy witraży z końca XIX wieku.

Historia

Na pocz. lat 90. XIX w. narodziła się idea utworzenia na terenie gminy Jeżyce odrębnej parafii, w następstwie wyłączenia jej z parafii św. Wojciecha w Poznaniu, do której jej teren należał pierwotnie. Jeszcze zanim w 1894 r. ks. Florian Stablewski erygował nową parafię, podjęto decyzję o budowie nowego kościoła i w tym celu w 1890 r. zakupiono dwie sąsiadujące ze sobą działki - na jednej z nich został wzniesiony istniejący do dzisiaj dom Zgromadzenia Zakonnego Sióstr Elżbietanek.

Projekt nowej świątyni autorstwa architekta i budowniczego rejencyjnego Jana Rakowicza powstał w 1896 r. Budowę przeprowadzono w latach 1897-1899. W roku jej zakończenia przystąpiono do dekoracji i wykończenia wnętrza. Rzeźbiarz Władysław Marcinkowski stworzył dwie rzeźby Serca Jezusowego; jedną z nich umieszczono w tympanonie portalu fasady, drugą - na ołtarzu głównym. W tym samym, 1899 r., w firmie C. L. Türke w Żytawie (Zittau na Łużycach) zamówiono zespół witraży. Większość elementów wyposażenia świątyni, m. in. organy, pochodzi z tego samego czasu. Wówczas powstała również niezachowana pierwotna ambona (w 1930 r. zastąpiona nową, wykonaną według projektu Stefana Cybichowskiego) oraz pierwszy komplet czterech dzwonów (obecne odlano w 1981 r.). Na przełomie XIX i XX w. ufundowano pozostałe ołtarze znajdujące się w transepcie: św. Floriana, św. Józefa (oba z 1900 r.), Matki Boskiej Częstochowskiej (ok. 1900 r.) oraz św. Antoniego (przed 1903 r.) znajdujący się w kaplicy po południowej stronie chóru muzycznego. W latach 1910-1911 Tadeusz Sulima Popiel, uczeń Jana Matejki, wykonał modernistyczne polichromie na ścianach i stropach. W tym samym czasie ufundowano znajdujący się w zakończeniu pd. ramienia transeptu ołtarz św. Izydora z malowidłem autorstwa tego samego artysty. W latach 1921-1923 wzniesiono nowy ołtarz główny według projektu architekta Kazimierza Rucińskiego i umieszczono na nim rzeźbę Serca Jezusowego wykonaną przez architekta Władysława Marcinkowskiego.

W 1909 r. parafia jeżycka zakupiła wybudowaną w latach 1901-1905, sąsiadującą z kościołem od południa kamienicę, przeznaczoną na mieszkania dla księży i sale parafialne. W 1919 r. po zachodniej stronie świątyni wzniesiono Grotę Matki Boskiej z Lourdes, zaprojektowaną przez architekta Kazimierza Rucińskiego.

W czasie II wojny światowej kościół pełnił funkcję magazynu książek. W 1945 r. zostały zniszczone ostrosłupowe hełmy wieży i sygnaturki. W trakcie powojennej odbudowy nie zostały zrekonstruowane, lecz zastąpione niskimi, czterospadowymi dachami. W 1949 r. dobudowano dwie kruchty poprzedzające boczne wejścia do kościoła. W latach 1995 -1997 i 2010 r. przeprowadzono prace konserwatorskie przy polichromiach we wnętrzu.

Opis

Kościół jest usytuowany w poznańskiej dzielnicy Jeżyce. Budowla nie jest orientowana, prezbiterium zwrócona ku zachodowi. Ogrodzony teren przykościelny sąsiaduje od pn. z ul. św. Floriana, od wsch. z ul. Kościelna, od pd. z budynkiem plebanii (1901-1905) oraz pierwotnym domem klasztoru elżbietanek (po 1890 r.) od zach. Po zach. stronie kościoła znajduje się Grota Matki Boskiej z Lourdes, wzniesiona w 1919 r.

Neoromański kościół w typie bazylikowym z elementami neogotyckiej dekoracji architektonicznej został wzniesiony na planie zbliżonym do krzyża łacińskiego z prezbiterium na rzucie kwadratu, zamkniętym półkolistą absydą od zach., do którego, od pn. i pd., przylegają dwie niższe kruchty wzniesione na analogicznych rzutach.

Bryła budowli jest urozmaicona kruchtami przylegającymi do naw bocznych, prezbiterium oraz absydami prezbiterium, kaplicy pw. św. Antoniego oraz pn. ściany szczytowej transeptu. Dominantą jest wysoka wieża przylegająca do nawy głównej od pn.-wsch., na przedłużeniu pn. nawy bocznej. Odpowiada jej kaplica pw. św. Antoniego znajdująca się od wsch. na przedłużeniu nawy bocznej południowej. Szczyty fasady oraz prezbiterium są trójkątne. Nawę główną, poprzeczną oraz prezbiterium nakrywają dachy dwuspadowe, nawy boczne - dachy pulpitowe, a sygnaturkę oraz wieżę dachy czterospadowe.

Kościół został wzniesiony z cegły. Fasada oraz wieża są ozdobione kamiennym detalem architektonicznym (tympanon i rozeta w fasadzie, kolumny portalu głównego oraz arkadek wieży) i rzeźbiarskim (figura Serca Jezusowego w tympanonie portalu fasady). Dachy pokrywa dachówka ceramiczna. Nawy oraz ramiona transeptu nakrywają drewniane stropy.

Elewacje kościoła są opięte jednouskokowymi skarpami. Główne podziały pionowe wprowadzają półkoliście zamknięte uskokowe otwory okienne naw głównej oraz bocznych, transeptu i prezbiterium z absydą. Pod gzymsem wieńczącym nawę główną, prezbiterium oraz najwyższą kondygnację pięciokondygnacyjnej wieży biegnie fryz arkadkowy, który dekoruje również trójkątne szczyty fasady oraz prezbiterium. Forma absydy w zamknięciu prezbiterium, jej artykulacja oraz dekoracja architektoniczna odwołuje się do architektury romańskich kościołów w Niemczech, m. in. absydy chóru zachodniego katedry w Moguncji. Fasada jest trójkondygnacyjna - w dolnej znajduje się portal o dwóch otworach drzwiowych zamkniętych łukiem odcinkowym, rozdzielonych kolumną i flankowanych parami analogicznych podpór o odmiennie opracowanych kapitelach. Nad otworami drzwiowymi w polu półkolistego, uskokowego tympanonu znajdują się dwa nadświetla o trójlistnych wykrojach, a w jego środkowej części kamienna rzeźba Najświętszego Serca Jezusowego autorstwa Władysława Marcinkowskiego. Nad trójkątnym szczytem wejścia do kościoła znajduje się kamienna rozeta w płycinie o półkolistym, uskokowym zamknięciu, flankowana smukłymi kamiennymi kolumienkami.

Wnętrze kościoła jest trójnawowe z zamkniętym półkolistą absydą prezbiterium poprzedzonym nawą poprzeczną. Nawy główną, boczne oraz ramiona transeptu nakrywają drewniane stropy, prezbiterium oraz skrzyżowanie naw - sklepienia. Ściany oraz stropy zdobi bogata polichromia, wykonana w latach 1910-1911 przez Tadeusza Sulimę Popiela w stylu młodopolskim o tematyce biblijnej i dekoracyjnych motywach ornamentalnych. Jej dopełnieniem są witraże z 1899 i 1926 r., z których najbardziej okazały, z przedstawieniem Serca Jezusowego (1899 r.), jest umieszczony w rozecie fasady. Ołtarz główny powstał w latach 1921-1923 według projektu arch. Kazimierza Rucińskiego. W jego środkowej części, na tle półkoliście zamkniętej niszy ujętej trzema parami kolumn, znajduje się rzeźba Serca Jezusowego autorstwa Władysława Marcinkowskiego. Kolumny wspierają przerwane belkowanie zwieńczone półkolistym tympanonem, tworząc okazałą formę łuku triumfalnego.

Zabytek dostępny. Bliższe informacje na temat parafii i kościoła pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i św. Floriana znajdują się na stronie www.nsj.org.pl (data dostępu: 30-04-2015 r.)

oprac. Anna Dyszkant, OT NID w Poznaniu, 30-04-2015 r.

Rodzaj: kościół

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_ZE.52285, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_ZE.12169