Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

Powszechny Dom Towarowy Okrąglak - Zabytek.pl

Powszechny Dom Towarowy Okrąglak


budynek użyteczności publicznej 1948 - 1955 Poznań

Adres
Poznań, Seweryna Mielżyńskiego 14

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. Poznań, gm. Poznań

Budynek dawnego Powszechnego Domu Towarowego „Okrąglak” jest przykładem wysokiej klasy architektury modernistycznej zaliczanej do europejskiej czołówki.

Powstał w latach 1948-1954 według projektu wybitnego architekta Marka Leykama, autora wielu znanych warszawskich realizacji, m. in.: tzw. „Żyletkowca” - dawnej siedziby NIK przy ul. Marszałkowskiej 82 (1950-52), a także biurowca Prezydium Rządu przy ul. Wspólnej 62 (1952). Był pierwszym w Poznaniu budynkiem wzniesionym z prefabrykowanych elementów. W latach 2011-2012 został poddany gruntownemu remontowi i modernizacji, dzięki któremu przywrócono mu pierwotny wygląd i wystrój wnętrza, zmieniając jednocześnie jego funkcję z handlowej na biurową. Zabytek znajduje się w obszarze pomnika historii: „Poznań - historyczny zespół miasta” (rozp. Prezydenta RP z dn. 28.11.2008 r.).

Historia

Budynek Powszechnego Domu Towarowego „Okrąglak” został wzniesiony w latach 1948-1954 według projektu architekta Marka Leykama, przy udziale konstruktora Stanisława Zalewskiego na miejscu znajdującego się w tym miejscu wcześniej gmachu Banku Cukrownictwa, zniszczonego w czasie wojny i rozebranego po jej zakończeniu. Proste w formie plastyczne elementy dekoracji wnętrz w postaci rytych płycin umieszczonych ponad przejściami między drzwiami wejściowymi a centralną klatką schodową zaprojektowali: Zygmunt Bednarowicz i Edmund Łubowski. Uroczyste otwarcie nastąpiło 29 stycznia 1955 r.

W latach 70. XX w. w budynku przeprowadzono prace, które pozbawiły go jego pierwotnego charakteru i zatarły oryginalną koncepcję projektanta. Stolarkę okienną bez podziałów wymieniono na dwupodziałową, która w dużym stopniu wpłynęła na zmianę wyglądu przeszklonej, pomalowanej w tym czasie na biało elewacji. Rozebrano pierwotną ażurową attykę wieńczącą budynek, a na jej miejsce wprowadzono prostą, metalową balustradę. Między „Okrąglakiem” a znajdującym się po jego pn.-wsch. stronie budynkiem biurowym, tzw. „Kwadraciakiem”, dobudowano łącznik mieszczący zewnętrzną, ewakuacyjną klatkę schodową. We wnętrzu zamalowano farbą olejną okładzinę ścian klatki schodowej wykonaną ze szklanych płytek oraz zalano masą z tworzywa sztucznego ceramiczne płytki na posadzce.

Dom towarowy w „Okrąglaku” funkcjonował do poł. lat 90. XX w. Po jego zamknięciu część przestrzeni zajęły biura i lokale rozrywkowe. W 2008 r. z inicjatywy nowego właściciela obiektu powstał projekt architektoniczny jego remontu, rewitalizacji i modernizacji połączonej z adaptacją do nowych funkcji biurowych, opracowany w oparciu o zalecenia konserwatorskie. Prace, które przeprowadzono w latach 2011-2012, objęły m. in.: przywrócenie pierwotnej kolorystyki i szrafowanej faktury podziałów okiennych elewacji, wymianę okien na bezpodziałowe, odtworzenie pierwotnej ażurowej attyki wieńczącej elewację, konserwację wystroju wnętrza, m. in. rytych płycin nad przejściami do klatki schodowej, remont klatki schodowej, odtworzenie okładziny ze szklanych płytek znajdującej się pierwotnie na jej ścianach oraz odsłonięcie ceramicznej posadzki na parterze.

Opis

Modernistyczny budynek dawnego Powszechnego Domu Towarowego „Okrąglak” jest położony w centrum Poznania, na działce u zbiegu dwóch ulic: S. Mielżyńskiego i 27 Grudnia, przy ich skrzyżowaniu z ulicami: Gwarną (od południa) i A. Fredry (od północnego zachodu).

Został wzniesiony na planie koła z gotowych, prefabrykowanych elementów, łączonych na placu budowy. Jego cylindryczną, dziewięciokondygnacyjną bryłę nakrytą płaskim dachem, zwieńczonym centralnie umieszczonym świetlikiem z otaczającym go tarasem, charakteryzuje brak dominującej elewacji. Jej przeszkloną powierzchnię dzielą prostokątne otwory okienne z charakterystycznymi pionowymi podziałami w postaci tzw. „żyletek”, znanych z innych realizacji Marka Leykama, a wieńczy ją ażurowa attyka. Przywrócony pierwotny jasnoszary kolor elewacji ma oddawać charakter materiału budowlanego.

Do wnętrza prowadzą trzy otwory drzwiowe znajdujące się w cokołowej, cofniętej kondygnacji przyziemia, rozdzielone trójbocznymi w rzucie oknami pierwotnych witryn handlowych (według oryginalnego projektu nadwieszonych, obecnie sięgających do poziomu chodnika), nad którymi znajdują się pięciopodziałowe nadświetla.

We wnętrzu dominuje centralnie usytuowana trzybiegowa klatka schodowa na planie okręgu, która prowadzi do trzech wejść na każdym piętrze, z usytuowanymi pomiędzy nimi szybami windowymi. Schody zamyka metalowa balustrada z drewnianą poręczą. Źródłem światła jest znajdujący się nad klatką schodową wspomniany kolisty świetlik (tworzą go prostokątne otwory okienne nakryte silnie spłaszczoną, sferyczną kopułą). W trakcie prac remontowych przeprowadzonych w latach 2011-2012 na ścianach przywrócono okładzinę ze szklanych, prostokątnych płytek oraz odrestaurowano posadzkę z kwadratowych, białych i czerwonych płytek ceramicznych, której skraj dekoruje geometryczna bordiura.

Ascetyczne wnętrze jest pozbawione wyraźnych, pełnoplastycznych elementów dekoracyjnych. Na uwagę zasługują ryte, gipsowe płyciny nad przejściami prowadzącymi od drzwi wejściowych do wnętrza budynku, przedstawiające w formie scen rodzajowych trzy pory roku: lato, jesień i zimę, zaprojektowane przez Zygmunta Bednarowicza i Edmunda Łubowskiego.

Dostęp do obiektu ograniczony. W budynku mieszczą się biura oraz lokale usługowe.

Oprac. Anna Dyszkant, OT NID w Poznaniu, 27.11.2014 r.

Rodzaj: budynek użyteczności publicznej

Styl architektoniczny: inna

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.164715, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_BK.141897