Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół pw. św. Kazimierza, ob. polskokatolicki parafialny - Zabytek.pl

kościół pw. św. Kazimierza, ob. polskokatolicki parafialny


kościół 2. poł. XVII w. Poznań

Adres
Poznań, Bydgoska 4b

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. Poznań, gm. Poznań

Barokowy kościół pw.św.Kazimierza wzniesiony w 2.poł.XVII w.

przy udziale trzech wybitnych architektów tego czasu związanych z Wielkopolską: Krzysztofa Bonadury Starszego, jego syna Krzysztofa Młodszego oraz Jerzego Catenazziego. We wnętrzu zachowane elementy wyposażenia z poł. XVIII w. Do kościoła, od strony południowej, przylegają zabudowania dawnego klasztoru zgromadzenia, wzniesione na przełomie XVII i XVIII wieku.

Historia

W poł. XVII w., z inicjatywy bpa Wojciecha Tolibowskiego do Poznania zostali sprowadzeni Franciszkanie reformaci, dla których wzniesiono drewniany kościół oraz zabudowania klasztorne na terenie graniczącym ze Śródką, Zawadami oraz komandorią Kawalerów Maltańskich. W 1663 r., z fundacji Łukasza Szeligi Niemojewskiego i jego żony Heleny, rozpoczęto wznoszenie murowanego kościoła, którego budowniczym był Krzysztof Bonadura Starszy. Po jego śmierci w 1667 r., prace kontynuował jego syn Krzysztof Bonadura Młodszy pod kierunkiem Jerzego Catenazziego. Konsekracja ukończonego kościoła pw. św. Kazimierza i Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny odbyła się w 1685 r. W latach 1693-1704 po południowej stronie kościoła wzniesiono murowany klasztor, którego fundatorami byli kasztelan przemęcki Jakub Gocławski oraz jego żona Elżbieta z Mycielskich. W 1733 r. budynek został otynkowany i pomalowany.

W latach 30. XVIII w. malarz Wacław Graff wykonał polichromię na sklepieniu zakrystii kościoła. Ufundowano również zachowane okazałe tabernakulum z relikwiarzem. W latach 1752-1755 wcześniejsze wyposażenie kościoła z końca XVII w. zastąpiono nowym, utrzymanym w stylu barokowym, z rokokowymi elementami dekoracyjnymi. Wówczas wykonano ołtarz główny (snycerz Józef Hybner), sześć ołtarzy bocznych (rzeźbiarz Józef Eglauer i jego syn Jerzy), konfesjonały, ambonę, prospekt organowy, oprawę głównych wewnętrznych drzwi oraz zacheuszki z popiersiami apostołów i rzeźbę Chrystusa Zbawiciela Świata. Autorami polichromii ołtarzowych byli bracia zakonni Stanisław Gampey i Jan Guze oraz Wacław Graff. Posadowienie kościoła na stosunkowo podmokłym terenie wielokrotnie rodziło konieczność wzmacniania budowli i przeprowadzenia jej bieżących napraw m. in. w 1724 r., w latach 1749-1752 i w 1756 r. W 1790 r. nad prezbiterium wybudowano sygnaturkę, która została zniszczona w 1945 r.

W 1804 r. zabudowano niewielką przestrzeń otwartą między południową elewacją kościoła a północną klasztoru, gdzie przeniesiono zakrystię znajdującą się pierwotnie, zgodnie z regułą zgromadzenia, w dwudzielnym prezbiterium, za ołtarzem głównym. W tym samym roku nastąpiła kasata zakonu Reformatów. Pozostali w klasztorze zakonnicy musieli przenieść się do kościoła, gdzie zamieszkali w części za ołtarzem głównym, którą podzielono na niewielkie cele, doświetlone przez cztery prostokątne otwory okienne wybite we wsch. elewacji. Pozostali w nim do końca lat 20. XIX w., z przerwą w latach 1809-1816, kiedy udało im się ponownie zająć część klasztoru.

Po kasacie zakonu zabudowania klasztorne stały się siedzibą seminarium nauczycielskiego. Przejściowo, w latach 1806-1807, zorganizowano w nim szpital wojskowy oraz zajęto na ten cel również część kościoła. W 1834 r. wyremontowaną świątynię przekazano seminarium nauczycielskiemu, któremu służyła do 1874 r., kiedy zostało ono przeniesione do Rawicza. W 1884 r. kościół oraz zabudowania klasztorne przejął Królewski Zakład dla Głuchoniemych.

W czasie II wojny światowej kościół oraz klasztor zostały uszkodzone (m. in. zniszczeniu uległa sygnaturka nad prezbiterium). W latach 1946-1948 budynki wyremontowano, a dziesięć lat później przystąpiono do remontu elewacji frontowej. Odsłonięto wówczas dekorujące ją wnęki. W 1952 r. zrekonstruowano dekorację malarską na wsch. elewacji klasztoru.

W 1963 r. świątynia została przekazany parafii pw. św. Kazimierza Kościoła Polskokatolickiego. W dawnym klasztorze mieści się Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niesłyszących im. J. Sikorskiego.

Opis

Barokowy zespół kościoła pw. św. Kazimierza i dawnego klasztoru Reformatów jest położony na prawym brzegu Warty, w obrębie dzielnicy Śródka, na niewielkim wzniesieniu, ograniczonym następującymi ulicami: Bydgoską (od zachodu) i Podwale (od wschodu), które łączą się po stronie północnej oraz S. Wyszyńskiego (od południa). Do południowej elewacji kościoła przylegają zabudowania klasztorne.

Orientowany kościół został wybudowany w latach 1663-1685 z cegły i otynkowany Do trójprzęsłowej, wzniesionej na rzucie prostokąta prostopadłościennej bryły szerszej i wyższej nawy przylega od wschodu węższe oraz niższe, dwuprzęsłowe, prosto zamknięte prezbiterium. Nawę nakrywa dach dwuspadowy, a prezbiterium trójpołaciowy z wystawką od wsch.

Fasada kościoła jest dwukondygnacyjna, pięcioosiowa, zwieńczona węższym szczytem z parami pilastrów i spływami wolutowymi. Pierwszą i drugą kondygnację artykułują masywne pilastry o prostych kapitelach, wsparte na wysokich bazach, między którymi znajdują się wnęki - w trzech pasach w dolnej kondygnacji i dwóch w górnej. Na środkowej osi umieszczono trapezowo zamknięty otwór drzwiowy, a nad nim wnękę o takim samym wykroju, z rzeźbą św. Kazimierza, której odpowiada otwór okienny w drugiej kondygnacji. Na skrajnych, zdwojonych i wysuniętych pilastrach umieszczono kostkowe bazy.

Północną i wschodnią elewację kościoła wzmacniają przypory sięgające gzymsu koronującego, wzniesione w latach 1749-1752. Elewacja północna jest dwukondygnacyjna, podzielona dwoma strefami półkoliście zamkniętych otworów okiennych. W miejscu połączenia nawy i prezbiterium wznosi się cylindryczna, wyższa wieża mieszcząca klatkę schodową. W dolnej partii elewacji wschodniej znajdują się cztery przebite wtórnie po 1804 r. prostokątne otwory okienne (związane z przeniesieniem się braci z klasztoru do kościoła po kasacie zakonu), a nad nimi okno o wykroju analogicznym do tych w elewacji północnej. Pierwotnie otwarta przestrzeń między południową elewacją kościoła a północną klasztoru została zabudowana po 1804 r. przez utworzoną w tym miejscu zakrystię. Wówczas zamurowano otwory okienne.

Wnętrze kościoła nakrywają sklepienia kolebkowe z lunetami, o zdwojonych gurtach i geometrycznych podziałach z wyodrębnionymi ramami środkowymi polami. Ściany nawy dzielą zdwojone pilastry wspierające wydatny, gierowany gzyms. Od prezbiterium oddziela ją zamknięty koszowo łuk tęczowy, wyodrębniony zwielokrotnionymi pilastrami. Zgodnie z zasadami przyjętymi przez zakon Reformatów prezbiterium jest podzielone na dwie strefy. Za ołtarzem głównym, w górnej części znajdował się chór zakonny, a pod nim zakrystia. We wnętrzu zachowało się częściowo późnobarokowe wyposażenia z elementami dekoracji rokokowej, pochodzące w większości z lat 1752-1755. Do najcenniejszych obiektów należą: ołtarz główny z krucyfiksem ujętym rzeźbami Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty na tle potrójnych kolumn oraz wyobrażeniem Boga Ojca w zwieńczeniu, tabernakulum z 1733 r., pierwotnie pełniące również funkcję relikwiarza, dwa ołtarze boczne - w lewym znajduje się obraz przedstawiający św. Kazimierza z Matką Boską, w prawym - Matkę Boską Częstochowską, ambona, cztery konfesjonały oraz główne drzwi o rokokowej dekoracji.

Do południowej elewacji kościoła przylega murowany i otynkowany dwukondygnacyjny klasztor wzniesiony w latach 1693-1704 na rzucie zbliżonym do kwadratu, z prostokątnym wirydarzem, nakryty dachami dwuspadowymi, nad skrzydłem północnym - pulpitowym.

Układ pomieszczeń we wnętrzu jest jednotraktowy na parterze, wzdłuż krużganka, oraz na piętrze, w skrzydłach północnym i południowym, we wschodnim i zachodnim - dwu i półtraktowy. Krużganki nakryte są sklepieniami kolebkowo-krzyżowymi. W dawnym refektarzu, w części półucniowo-zachodniej, zachowały się sklepienia nieckowe z lunetami.

Obiekt dostępny częściowo. Kościół pw. św. Kazimierza należy do parafii Kościoła Polskokatolickiego. W dawnym klasztorze mieści się Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Niesłyszących im. J. Sikorskiego.

Oprac.. Anna Dyszkant, OT NID w Poznaniu, 07.11.2014 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_BK.168228