w Krzyżowicach i Strzelnikach. Kościół w Pogorzeli leży na Szlaku Polichromii Brzeskich. Malowidła na ścianach prezbiterium łączone były z Mistrzem Brzeskich Pokłonów Trzech Króli, burgundzkim artystą który działał na terenie Śląska Opolskiego w latach 1418-1428. Ostatnie analizy ikonograficzne podważają jego autorstwo, niemniej polichromie pogorzelskie należą do najcenniejszych zabytków malarstwa ściennego w regionie.

Historia

Pierwsze informacje o kościele w Pogorzeli pochodzą z 1273 r. W 1 poł. XIV w. zastąpiono go nową, zachowaną do dziś budowlą. Od 1545 aż do 1945 r. kościół należał do zboru ewangelickiego. Ok. 1600 r. od zach. dobudowano wieżę. Kruchty o neogotyckich zwieńczeniach dodano w 1830 (południowa) i 1850 r. (zachodnia). O kolejnych pracach mówi chorągiewka na dachu z datą 1870. Zamalowane polichromie zostały odkryte w 1964 r. (jeszcze później te w kruchcie południowej). Wydatowano je na 4 etapy między 1 poł. XIV i pocz. XVI w. Badania z kon. XX w. wykazują, że polichromie w prezbiterium i kruchcie płd. powstały po 1450 r. i mogą być dziełem jednego twórcy: Gregorrosa Alrata (?) z Opola, którego sygnaturę odczytano w prezbiterium i na ścianie tęczowej). Dotąd część z nich przypisywano Mistrzowi Brzeskich Pokłonów Trzech Króli.

Opis

Świątynia znajduje się w środku wsi. Gotycka, ceglana budowla otoczona jest murem z kamienia polnego. Powstała na typowym dla tego czasu prostym planie, tj. prostokątnego korpusu i prezbiterium. Mury wsparte są szkarpami. Nad częścią zach. wznosi się otynkowana wieża dzwonna zwieńczona iglicą. Kościół nakryty jest dachami siodłowymi. Schody przy płd. ścianie prezbiterium prowadzą znajdującej się pod nim krypty. W kościele znajdziemy ślady mówiące o jego wcześniejszej formie, np. zamurowane okno maswerkowe w prezbiterium, którego fragment widoczny jest także od zewn., nad dachem później dostawionej zakrystii, oraz okno nawy zamurowane w zw. z budową płd. kruchty. Prezbiterium nakryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym, z żebrami na kamiennych konsolach, nawa zaś stropem. Chór muzyczny (2 poł. XVII w.) z przedstawieniami Króla Dawida i aniołów na barierze, oraz empory wsparte są na kolumnach. Sklepienne malowidła przedstawiają Chrystusa Pantokratora, Koronację NMP i - symbolicznie - ewangelistów. Na ścianach prezbiterium znajdują się sceny: Zwiastowanie, Nawiedzenie, św. św. Barbara i Jadwiga, bp Przecław, św. św. Jan Chrzciciel i Jan Ewangelista, a obok sakramentarium anioły i Vir Dolorum (ściana wschodnia), Chrystus błogosławiący kulę ziemską, Zwiastowanie Annie, Ofiarowanie oraz Zaślubiny Marii (ściana północna), Boże Narodzenie, Rzeź niewiniątek, Przemienienie i Ukrzyżowanie (ściana południowa). Słabo zachowana jest scena w kruchcie. Na podłuczu, w ścianie tęczowej przedstawiono św. Jerzego, Mojżesza, starotestamentowych proroków i królów, św. Grzegorza a także fundatora malowideł wraz z herbem. Wśród wyposażenia znajdują się m.in. średniowieczna chrzcielnica, predella - pozostałość późnogotyckiego tryptyku (ok. 1500) umieszczona nad wejściem do nawy, z namalowanymi Chrystusem Boleściwym, Matką Bożą Bolesną i św. Janem Ewangelistą. Do barokowego wyposażenia kościoła należy m.in. ambona (1681) i ołtarz główny (1724), obecnie bez obrazu patronowego. Na uwagę zasługują manierystyczne kamienne epitafia: architektoniczne, rozbudowane Hansa v. Panwitz (zm. 1588) oraz płyta z całopostaciowym przedstawieniem jego żony Krysoldy v. Pogarell (zm. 1595). W 2008 r. zostały one poddane konserwacji.

Kościół jest użytkowany, dostępny.

Oprac. Joanna Szot, OT NID w Opolu, 1.12.2014 r.