Stanowi centrum kompleksu osadniczego, do którego należą także: trzy osady otwarte (stanowiska nr 2, 3, 5), domniemane ciałopalne cmentarzysko kurhanowe (stanowisko nr 4) oraz cmentarzysko ciałopalne w pobliskiej miejscowości Stasin (stanowisko nr 6).

Usytuowanie i opis

Grodzisko o lokalnej nazwie „Zamek” znajduje się na zachodnim krańcu wsi. Położone jest na wysokiej krawędzi doliny Wisły, kilka kilometrów od jej obecnego koryta, na cyplu wysoczyzny. Nadal czytelne są walory obronne lokalizacji grodziska - od zachodu i północy wyodrębnione jest rynną erozyjną, którą płynie strumyk o nazwie Pieradło; od strony południowej znajduje się stromy stok opadający ku podmokłej dolinie Wisły. Osada nr 2 znajduje się po północno - wschodniej, a nr 5 po południowo - wschodniej stronie grodziska. Osada nr 3 położona jest po stronie północno - wschodniej, na drugim brzegu wspomnianego wyżej strumienia. Cmentarzysko kurhanowe w Podebłociu znajduje się ok. 200 m na północ, a cmentarzysko w Stasinie około 700 metrów na północny-zachód od grodziska.

W związku z usytuowaniem na cyplu grodzisko ma kształt zbliżony do trójkąta równobocznego o bokach długości około 140 metrów. Od wschodu i północnego wschodu odcięte jest od cypla podwójną linią wałów i fos. Wysokość wału wewnętrznego wynosi 2-2,5 metra od dna fosy wewnętrznej, wału zewnętrznego - 3-4 metry od dna fosy zewnętrznej, biegnącej naturalną rynną erozyjną. Umocnienia grodziska oraz obydwa cmentarzyska porośnięte są lasem. Teren osad i majdan grodziska wykorzystuje się jako pola uprawne.

Historia

Na grodzisku odnaleziono ślady osadnictwa z neolitu - młodszej epoki kamienia i wczesnej epoki brązu. Na VII wiek n.e. datuje się istnienie osady otwartej. Pierwsza faza obronnego grodu datowana jest na okres 2 połołowy VIII - początek IX wieku. Gród II fazy funkcjonował w okresie pocz. IX-XII wieku.

Stan i wyniki badań

Grodzisko w Podebłociu odkryto w roku 1971 w trakcie badań powierzchniowych. Badania wykopaliskowe grodziska prowadzono w latach 1981-1995. Rozpoznaniem powierzchniowym i badaniami wykopaliskowymi o różnym zakresie objęto także pozostałe stanowiska kompleksu osadniczego: osada nr 2 - odkryta w roku 1984, badana w latach 1991-1992; osada nr 3 - odkryta w roku 1983, badana w latach 1984-1992; osada nr 5 - odkryta w roku 1993, badana w latach 1994-1995; cmentarzysko nr 4 - odkryte w roku 1987, badane w latach 1987-1989; cmentarzysko nr 6 - odkryte w roku 1993, badane wyłącznie powierzchniowo. Wszystkie badania prowadziły ekspedycje Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego w ramach jednego projektu badawczego.

W wyniku wieloletnich badań wydzielono dwie fazy funkcjonowania grodu w Podebłociu. W fazie I wał drewniano - ziemny wzniesiony został od wschodniej strony majdanu. Bezpośrednio do niego, od wewnątrz, przylegał rząd drewnianych budynków. Od zewnątrz wału biegła pojedyncza fosa. Z tą fazą związana była także duża ziemianka odkryta we wschodniej części majdanu i rów biegnący wzdłuż cypla od strony zachodniej. Zniszczenie grodu nastąpiło najprawdopodobniej w wyniku działań zbrojnych, na co wskazywać mogą, oprócz śladów pożaru, groty strzał znalezione w warstwie spalenizny. Jeden z nich wbity był w konstrukcję wału. Fazę I datuje się na 2 połowę VIII - początek IX wieku Z grodem z fazy II należy wiązać podwójny system wałów i zespół ziemianek zlokalizowanych wokół majdanu. Wały grodu miały konstrukcję drewniano - ziemną. Wzniesiono je po niwelacji poprzednich umocnień. Gród otaczały w tym okresie dwie fosy. Brama wjazdowa znajdowała się od strony północnej. Faza II datowana jest na początek IX-XII wieku. Jeżeli chodzi o zabytki ruchome, w trakcie badań grodziska znaleziono łącznie znaleziono ok. 21 500 fragmentów naczyń glinianych, ok. 2900 szczątków zwierzęcych, 74 przedmioty metalowe (groty strzał, noże, fragmenty uprzęży), 12 zabytków kamiennych (np. osełki) i 15 kościanych (szydła, trzonki do noży).

Badania pozostałych stanowisk pozwoliły ustalić, że zabudowania osady 2 powstały po wybudowaniu drugiego wału grodu w fazie II. Osada 3 funkcjonowała równolegle z I i II fazą grodu. Kilka tamtejszych chat nosi ślady zniszczeń odpowiadających spaleniu grodu z końca fazy I. Z osady tej pochodzą najciekawsze zabytki z Podebłocia - zespół zdobionych naczyń glinianych oraz tabliczki gliniane z inskrypcjami (patrz niżej). Funkcjonowanie osady 5 wiąże się II fazą grodu. Na domniemanym cmentarzysku nr 4 przebadano 3 kopce. Stanowisko datowane jest na koniec XI - początek XII wieku.

Tabliczki z Podebłocia

W roku 1986 na terenie osady przygrodowej nr 3 w Podebłociu w warstwie wyznaczającej poziom użytkowy jednej z półziemianek, wśród pozostałości pieca odnaleziono fragmenty dwóch wypalonych tabliczek glinianych ze znakami przypominającymi litery greckiego alfabetu. W półziemiance odnaleziono także ponad 1400 fragmentów naczyń glinianych zdobionych unikatowym ornamentem z motywami solarnym i zwierzęcymi. Fragmenty trzeciej tabliczki znaleziono w sąsiadującej z obiektem jamie. Tabliczki poddano analizom surowcowym, w wyniku których ustalono, że dwie z nich wykonano z gliny miejscowej, wykorzystywanej w Podebłociu do wylepiania ścian domów. Trzecia zaś okazała się być importem z rejonu M. Śródziemnego. Ryte znaki z dwóch tabliczek „miejscowych” odczytane zostały przez Tomasza Płóciennika jako grecki monogram imienia Chrystusa „ICXC”. Niedokładne oddanie kształtu jednej z liter na tabliczkach z miejscowego surowca zdaje się wg niego wskazywać, że osoba wykonująca inskrypcje była niepiśmienna i jedynie odtwarzała widziane wcześniej znaki. Znaleziska nie są niestety precyzyjnie datowane. Półziemianka, z której pochodzą dwie tabliczki datowana jest na podstawie analizy układu nawarstwień na starszą fazę funkcjonowania osady przygrodowej (VII/VIII - koniec IX wieku), czyli czasy pogańskie sprzed powstania państwa polskiego. Jeżeli datowanie jest prawidłowe, mamy do czynienia z najstarszymi śladami pisma i najwcześniejszym znanym śladem chrześcijaństwa na terenie obecnych ziem polskich.

Grodzisko położone jest tuż przy drodze wychodzącej z Podebłocia w stronę zachodnią.

Oprac. Agnieszka Oniszczuk, OT NID w Warszawie, 25.09.2014 r.