Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

pałac z kaplicą - Zabytek.pl

pałac z kaplicą


pałac 1610 - 1617 Poddębice

Adres
Poddębice, Mickiewicza 9

Lokalizacja
woj. łódzkie, pow. poddębicki, gm. Poddębice - miasto

Późnorenesansowa siedziba możnowładcza, uznana za jeden z najcenniejszych obiektów tego typu w centralnej Polsce.

Historia

Budowla ta pod względem budowniczego pomysłu nie mająca drugiej sobie podobnej „- tak opisywał pałac w XIX w. Kazimierz Stronczynski w swych „Opisach i widokach zabytków w Królestwie Polskim” . Data wzniesienia oraz przekształceń obiektu nie została dotąd jednoznacznie ustalona. Najczęściej przyjmuje się, że budowa miała miejsce w l. 1610- 1617 (data śmierci fundatora). Poddębice należały wówczas do wojewody rawskiego Zygmunta Grudzińskiego, który brał udział w rokoszu Zebrzydowskiego po stronie buntowników. Po jego upadku zrezygnował z kariery politycznej, osiadł w Poddębicach i zlecił budowę nowej siedziby. Do lat 40 XVII w. synowie Zygmunta rozbudowali istniejący korpus w południowej części o wieżę, loggię, oraz zapewne kaplicę (w niektórych źródłach podaje się, iż mógł ją wznieść jeszcze Zygmunt Grudziński), a także wprowadzili efektowny manierystyczny wystrój. Na podstawie analogii z kościołem parafialnym w Poddębicach, autorstwo pałacu przypisuje się Jerzemu Hoffmanowi ze Złoczewa, jednak i w tym wypadku jest to tylko hipoteza. Ok. 1773 r. na polecenie ówczesnej właścicielki, księżnej Sanguszkowej przeprowadzono remont, w czasie którego mi. zamurowano loggię. W r. 1873 pałac został rozbudowany przez kolejnych właścicieli, rodzinę Zakrzewskich. Dostawiono wówczas do głównej bryły poprzeczne skrzydło. W 1952 r. nastąpiły prace renowacyjne, mające na celu przywrócenie obiektowi pierwotnej formy. W ich trakcie odkryto zamurowaną loggię oraz stiukowe dekoracje sklepień w typie lubelsko-kaliskim. Obecnie pałac jest siedzibą Domu Kultury.

Opis

Pałac jest usytuowany w południowej części miasta, otacza go XIX- wieczne założenie parkowe, na terenie którego wzniesiono ceglany kościół ewangelicko-augsburski. Późnorenesansowa siedziba możnowładcza, nawiązująca formą do wieży mieszkalnej o krzyżowym podziale wnętrz, wzbogaconej o elementy typowe dla włoskiej rezydencji mieszkalnej w postaci loggii z bocznymi schodami umieszczonymi w wieży. Bryła pałacu zrealizowana została na rzucie przypominającym literę T. Składa się z prostokątnego korpusu głównego i przylegającego do niego od północy późniejszego skrzydła. Jest częściowo podpiwniczona, ma wysokość dwóch kondygnacji oraz wysokie użytkowe poddasze. Do południowej partii przylega od zachodu oktogonalna parterowa kaplica (pod nią znajduje się krypta), a od wschodu wieża. Budynek zbudowano z cegły ceramicznej pełnej. Ściany są otynkowane. W piwnicach zastosowano sklepienie kolebkowe, w loggii krzyżowe. Stropy drewniane, współczesne. Dwuspadowe dachy pokryto blachą. Kaplicę przekryto dachem namiotowym zwieńczonym wieżyczką, zaś wieżę cebulastą kopułą. W fasadzie (elewacja południowa) znajduje się renesansowa dwukondygnacyjna loggia z arkadowymi krużgankami. Zarówno w dolnej jak i górnej części tworzą ja trzy arkady filarowe. W górnej kondygnacji zastosowano sklepienie krzyżowe w typie kalisko-lubelskim, o bogatej dekoracji a arkady zdobią toskańskie półkolumienki. Fasadę wieńczy bogato zdobiony gzyms kroksztynowy, okalający wszystkie elewacje pierwotnej partii obiektu. Nad loggią znajduje się trójkątny ozdobny szczyt ze smukłymi sterczynami. Umieszczono na nim herb Zakrzewskich i trzy daty: 1461 (utworzenie altarii w kościele parafialnym), 1873 (rok dobudowy skrzydła północnego) oraz 1980 (remont). W trakcie niedawnego remontu generalnego zrekonstruowano także zegar słoneczny. Wschodni narożnik zajmuje wieża z klatką schodową, zaś zachodni parterowa kaplica. Wieża ma pięć kondygnacji. Dwa najniższe piętra umiejscowione są na planie czworokąta, pozostałe mają formę ośmioboczną. Wieńczący ją obecnie hełm jest współczesny- wcześniej był to smukły wielospadowy dach. Wieża połączona jest z budynkiem wąską klatką schodową doświetloną przy pomocy niewielkich okrągłych okienek widocznych w fasadzie. Kaplica dworska, położona jest na planie siedmioboku, przekryto ją dachem namiotowym. Narożniki akcentują bonie. Pozostałe elewacje posiadają w zwieńczeniach ozdobne szczyty oraz gzymsy. Na elewacji wschodniej zachowały się relikty dekoracji w postaci sgraffita, które linearnie zrekonstruowano.

Opis wnętrza.

Dziewiętnastowieczne przekształcenia, rozbudowa obiektu i późniejsze wieloletnie zaniedbania spowodowały, iż wnętrza zatraciły częściowo pierwotne podziały. W najmniej przekształconej formie zachowała się kaplica pałacowa. Posiada ona sklepienie w postaci nieco spłaszczonej kopuły. z bogatą dekoracją sztukatorską w postaci mi. herbów szlacheckich- Grzymała, Pomian, Rola, Jastrzębiec. Ciekawym rozwiązaniem jest tu wkomponowanie ośmiodzielnego sklepienia na siedmioboczną bryłę. W literaturze naukowej podaje się, że takie rozwiązanie może dowodzić autorstwa warsztatu wielkopolskiego, bowiem na terenie Wielkopolski najczęściej wznoszono kaplice oktogonalne. W trakcie generalnego remontu budynku poddano konserwacji wnętrza. W ich trakcie wyeksponowano XIX-wieczne polichromie w części pomieszczeń, w kilku miejscach (nisze podokienne) zachowały się fragmenty wcześniejszych malowideł. W pomieszczeniach z zachowanym detalem mieszczą się sale reprezentacyjne i koncertowo- prelekcyjne. W salach, w których nie udało się odnaleźć elementów historycznych, urządzono pracowanie tematyczne wymagające wymagające szczególnych udogodnień i warunków - sala baletowa, pracownia informatyczna dla osób niewidomych, niedowidzących, niesłyszących i z problemami motorycznymi. Loggię zdobi dekoracja kamieniarska w postaci portalu- kominka z herbem Grudzińskich. Nad drzwiami prowadzącymi do kaplicy umieszczono tablicę, która również dotyczy rodziny Grudzińskich. Późnorenesansowa dekoracja stiukowa zdobi kopułę kaplicy, jest ona ozdobiona także polichromiami. W kaplicy mieści się obecnie wystawa ukazująca archeologiczne znaleziska z Poddębic i okolicy. W podłodze umieszczono przeszklony otwór, pozwalający obejrzeć wnętrze krypty znajdującej się pod kaplicą.

Obiekt dostępny dla zwiedzających przez cały rok.

Oprac. Anna Michalska, NID OT w Łodzi, 15.05.2015 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Jarosław Bochyński (JB).

Rodzaj: pałac

Styl architektoniczny: renesansowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_BK.129453, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_10_BK.176997