Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zamek, tzw. nowy - Zabytek.pl

Adres
Płoty, Henryka Sienkiewicza 3

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. gryficki, gm. Płoty - miasto

Jedna z bardziej reprezentacyjnych rezydencji szlacheckich na Pomorzu, powstała na pocz.XVII w.

i rozbudowana ok. 1910 roku. Część unikatowego zespołu urbanistycznego z dwoma zamkami usytuowanymi obok siebie.

Historia

Prawdopodobnie w 3. ćw. XVI w. wzniesiono nową rezydencje w niedalekiej odległości od „Starego Zamku”. Fundatorem był Vedig von Osten, który po bankructwie bankierskiej rodziny Loitzów sprzedał rodzinie von Bluecherów średniowieczną rezydencję i część miasteczka Płoty, z uzyskanych pieniędzy zbudował zaś nową siedzibę - okazały dwór rycerski z wieżą dzwonniczą, przyległym zespołem budynków gospodarczych, niewielkim wałem i fosą. Obiekt nie pełnił funkcji militarnych, fosa i wał były bowiem powszechnymi elementami siedzib szlacheckich w tym czasie. Niektórzy badacze wiążą budowę dworu z Wilhelmem Zachariaszem, budowniczym Zamku Szczecińskiego. Bliżej nieokreślone prace budowlane prowadzono w XVII w., czego dowodem są szczyty wolutowe wieńczące budynek bramny. W 1. poł. XVIII w. zespół dworski zmodernizowano pod wpływem nowych idei w architekturze - dobudowano do renesansowego korpusu dwa skrzydła boczne i założono z boku ogród barokowy. W 4. ćw. XVIII lub w XIX w. założono park krajobrazowy, którego obszar sukcesywnie powiększano w następnych latach. Zapewne w 1. poł. XIX w. budynek renesansowy nadbudowano o jedną kondygnację. Ostatni męski potomek rodu von Ostenów zmarł 17 marca 1895 roku. Najstarsza z jego córek, Elizabeth, wyszła za mąż za Philipa von Bismarcka, bratanka kanclerza Ottona von Bismarcka. Dobra odziedziczył Karl Bernhard, syn Philipa von Bismarcka. W 1906 r. otrzymał od cesarza Wilhelma II tytuł hrabiowski i przydomek do nazwiska, które brzmiało „von Bismarck-Osten”. W latach 1910-1912 renesansowy dwór rozbudowano, przekształcając w okazały zespół pałacowy według projektu Paula Korffa z Meklemburgii. Rezydencja uzyskała wówczas obecny wygląd. W czasie przebudowy zachowano renesansowy korpus, do którego dobudowano dwa skrzydła w formach eklektycznych. Założono tutaj bibliotekę, w której znalazły się zbiory słynnej „Biblioteki Pomorskiej”, zgromadzonej przez szambelana dworu Friedricha Wilhelma von Ostena. W zasobie znajdowały się manuskrypty (ok. 300 tomów), dokumenty i starodruki związane z Pomorzem oraz cenna kolekcja numizmatów pomorskich. Niezwykle wartościowy był również zbiór brukselskich gobelinów z ok. 1650 r., eksponowanych w specjalnie zbudowanej dla nich sali. W okresie powojennym zaginęła lub uległa zniszczeniu większość wyposażenia pałacu. W 1945 r. w budynku mieścił się szpital Armii Czerwonej. Od 1947 r. działało w pałacu Państwowe Gimnazjum Gospodarstwa Wiejskiego, przekształcone w 1949 r. w Państwowe Czteroletnie Liceum Rolnicze (od 1951 r. Państwowe Czteroletnie Technikum Rolnicze). Do 1974 r. obiekt pełnił funkcje szkoły i internatu, od 1974 r. tylko internatu.

Opis

Zespół pałacowy „Nowy Zamek” jest położony w południowo-zachodniej części miasta, na tarasowo ukształtowanym, malowniczym wzgórzu. Rezydencję otacza rozległy park z licznym starodrzewem. W niedalekim sąsiedztwie, na wzgórzu po zachodniej stronie, jest usytuowana średniowieczna siedziba, zwana „Starym Zamkiem”. Na południe od obu górujących w krajobrazie rezydencji płynie rzeka Rega, której położone w dolinie koryto jest ukształtowane w formie zakoli. Rezydencja wzniesiona w stylu późnego renesansu północnoeuropejskiego, rozbudowana w formach eklektycznych nawiązujących do baroku klasycyzującego, renesansu północnoeuropejskiego (Deutsche Renaissance) i - w niewielkim zakresie - do rodzącego się w tym czasie modernizmu. Zespół składa się z budowli rezydencjonalnej, budynku bramnego z oficynami i parku. Malowniczą trzyskrzydłową bryłę z wysoką wieżą, ozdobnymi szczytami oraz licznymi ryzalitami i tarasami nakryto dachami o zróżnicowanej formie i wysokości. Duży, wielopoziomowy taras przylega ponadto od zachodu. Wszystkie budynki wzniesiono z cegły. W skrzydle południowym (późnorenesansowym) zachowały się sklepienia kolebkowe w piwnicy i kolebkowe z lunetami w Sali Rycerskiej na piętrze. Pomieszczenia pozostałych skrzydeł nakryto stropami żelbetowymi o bardzo zróżnicowanych formach, stylizowanych na sklepienia lub stropy belkowe i kasetonowe. Wszystkie elewacje budynku asymetryczne, ukształtowane bardzo indywidualnie i odmiennie. Mury przeprute zróżnicowanymi pod względem wielkości i kształtu oknami w formie owalów, prostokątów stojących i leżących. Jedynie elewacje skrzydła późnorenesansowego wyróżniają się symetryczną kompozycją i oszczędnym detalem. Fasadę (elewacje zachodnią), ujętą po bokach skrzydłami bocznymi, wzbogacono w części środkowej trójbocznym ryzalitem wejściowym, prostokątną wieżą i parterowym tarasem. Główne wejście do budynku jest zaakcentowane neobarokowym portalem. Elewacje północną i wschodnią zdobią ponadto bogate wielokondygnacyjne szczyty ujęte wolutami. Na parterze renesansowego skrzydła południowego, przy narożniku północno-zachodnim, wmurowano płytę nagrobną Vediga von Ostena i jego żony Anny von Massow. W narożu południowo-zachodnim skrzydła północnego znajduje się tablica erekcyjna „Nowego Zamku” z herbami Bismarcków i Ostenów oraz z napisem GRAF KARL UND GRAFIN HILDA BISMARCK - OSTEN HABEN TURM UND ANBAU AN DAS ALTE SCHLOSS ANFERTIGEN LASSEN I. J. CHR. MCMX. Układ wnętrz dwuipółtaktowy, nieregularny i asymetryczny w części dwudziestowiecznej, jednotraktowy w skrzydle renesansowym. Główne wejście prowadzi do ośmiobocznego westybulu, z którego można się dostać do holu po południowej stronie i korytarza po północnej stronie. Hol o skomplikowanym rzucie i zróżnicowanych pod względem wysokości poziomach jest najokazalszym pomieszczeniem w budynku. Reprezentacyjny charakter mają ponadto d. Sala Rycerska w skrzydle renesansowym oraz jadalnia, sala ślubów, pokój pana, pokój bilardowy, „błękitny” i „niebieski” buduar w dwudziestowiecznej części rezydencji. Szczególny charakter wnętrzom nadaje bogata oprawa architektoniczna, z rzeźbiarsko opracowanymi sklepieniami i stropami. W holu zachowały się neorenesansowy kominek i kolumny, które nawiązują stylistycznie do kominka i kolumn w komnatach „Starego Zamku”. Wejście prowadzące na klatkę schodową skrzydła południowego (pierwotnie główne drzwi wejściowe) poprzedza portal renesansowy, zwieńczony naczółkiem i ozdobiony ornamentalną polichromią. Jadalnię udekorowano malowidłem ściennym przedstawiającym panoramę miejscowości Płoty z 1736 roku. Wnętrza zdobią ponadto okładziny marmurowe, boazerie, posadzki, parkiety, rzeźbiarsko opracowana stolarka drzwiowa, balustrada schodów.

Dostęp do zabytku ograniczony. Zwiedzanie wnętrz wymaga wcześniejszych uzgodnień.

Oprac. Radosław Walkiewicz, OT NID w Szczecinie, 02.07.2014 r.

Rodzaj: zamek

Styl architektoniczny: renesansowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.108569, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.393031