Stanowi ważny akcent architektoniczny miasta. Zachował niemal kompletne oryginalne neogotyckie wyposażenie z cennymi witrażami i koncertowymi organami.

Historia

Kościół parafialny w Płotach p.w. Najświętszej Marii Panny wymieniany jest już w dokumencie lokacyjnym miasta z 1277 r., w którym książę pomorski Warcisław IV nadaje Płoty rycerzowi Johannowi von Heydebreck. Pierwszy kościół w Płotach usytuowany był na rynku. Był niewielką budowlą późnogotycką, jednonawową, z trójbocznym zamknięciem od wschodu i kwadratową w rzucie wieżą od zachodu. Po 1534 r. został przejęty przez protestantów. W 1612 r. uległ zniszczeniu podczas pożaru miasta. Po odbudowie został w 1617 r. powtórnie poświęcony. W 1730 r. dostawiono do korpusu nawowego dwa mauzolea grobowe rodzin von Blücher i von der Osten, tworzące wraz z tym korpusem plan krzyża. W 1736 r. zbudowano nowy hełm wieży, który w 1771 r. został zastąpiony nowym, bardziej ozdobnym. W 1864 r. stwierdzono niebezpieczne wychylenie wieży, a następnie w latach 70. XIX w. przeprowadzono jej remont. Mimo to w 1883 r. musiano ze względów bezpieczeństwa rozebrać górną, ryglową kondygnację wieży. Opracowano projekt rozbudowy kościoła z całkowicie nową wieżą, jednak został on uznany za nieopłacalny ze względu na duży zakres rozbiórek i niemożność zapewnienia wystarczającej liczby miejsc dla wzrastającej ilości wiernych. Ostatecznie podjęto decyzję o budowie większego kościoła w nowym miejscu. Stary kościół rozebrano po ukończeniu nowego w 1904 r.

Nowy kościół w Płotach, przeznaczony dla ok. 1300 wiernych, stanął poza obrębem starego miasta, przy szosie do Kołobrzegu. Część gruntu pod budowę podarował właściciel pobliskiego zamku i patron kościoła Karl von der Osten. On też zadeklarował przekazanie 120 tys. marek na budowę, której koszt obliczano na 135 tys. (ostatecznie suma darowizny patrona urosła do wysokości 160 tys. marek). Projekt kościoła sporządził architekt Schmidt z Löcknitz. 17 marca 1902 r. pastor Wetzel z Płot uroczyście wbił łopatę w grunt rozpoczynając budowę kościoła. 8 czerwca 1902 r. położono kamień węgielny pod nową budowlę, która tymczasem osiągnęła wysokość okien. W miejscu przyszłej ambony złożono wówczas szkatułkę, która zawierała m.in. akt erekcyjny oraz obrazy starego i nowego kościoła. 20 sierpnia 1902 r. na ukończonej właśnie głównej części konstrukcji dachu zatknięto wiechę. Do jesieni tego roku nakryto cały kościół dachami. W 1903 r. przesklepiono wnętrze i ukończono wieżę. Poświęcenie nowego kościoła odbyło się w końcu listopada 1903 r. W budowie świątyni uczestniczyło wielu wykonawców. Kierownictwo budowy powierzono autorowi projektu, architektowi Schmidtowi z Löcknitz, któremu podlegał budowniczy Pranse. Roboty ziemne i murarskie wykonał mistrz murarski Steindel z Płot, ciesielskie - mistrz ciesielski Woelfer z Reska. Cegłę licową na elewacje dostarczyły cegielnia von Knobelsdorff - Brenckenhoffa z Siwkowic oraz pułkownika von Normanna z Barkowa, cegłę na konstrukcję ścian - cegielnie Radänza i Broetzmanna z Płot, klinkier na filary i cegłę na sklepienia - wspomniana cegielnia Radänza, kształtki ceglane - firma Pommersche Industrieverein ze Szczecina. Prace stolarskie we wnętrzu kościoła wykonał mistrz Körner ze Słupska, ambonę i ołtarz - mistrz stolarski Ferdinand Krüger z Wolina. Malowidła figuralne w prezbiterium „Chrzest Chrystusa” i „Ostatnia Wieczerza” wykonał artysta malarz Dittmer ze Szczecina, witraże firma Busch z Schöneberg pod Berlinem. Ufundowany jeszcze w 1892 r. obraz ołtarzowy „Przemienienie Pańskie” wg Rafaela namalowany został w zakładzie artystycznym Misji Miejskiej z Berlina.

Bezpośrednio po 2. wojnie światowej kościół został przejęty przez katolików. Dnia 5.10.1945 r. poświęcony został pod obecnym wezwaniem (o tym zadecydował . 1.06.1951 r. erygowano w Płotach parafię rzymskokatolicką. Od wielu lat pracują przy niej siostry zakonne. Początkowo były to benedyktynki, a od lat 70. XX w. siostry ze zgromadzenia Misjonarek Chrystusa Króla. Po 1945 r. usunięto empory boczne z ramion transeptu. W latach 70. XX w. przeprowadzono remont kościoła - wymieniono pokrycie dachu z dachówki holenderskiej na blachę miedzianą, a hełmu wieży - z łupku na blachę ocynkowaną. W 1975 r. pomalowano wnętrze kościoła - ozdobiono ściany prezbiterium malowidłami figuralnymi, a sklepienia całej świątyni - skromną dekoracją ornamentalną. W 1993 r. ponownie odmalowano wnętrze, a w 1998 r. odremontowano organy i poddano konserwacji witraże.

Opis

Kościół parafialny w Płotach położony jest w północno-wschodniej części miasta, poza obrębem dzielnicy staromiejskiej, po wschodniej stronie biegnącej południkowo trasy Szczecin-Kołobrzeg. Otoczenie kościoła, nie mające nigdy charakteru cmentarza grzebalnego, porośnięte jest drzewami - na ogół klonami. Na terenie przylegającym od północnego wschodu do pierwotnej działki kościelnej usytuowana jest powojenna plebania z 2. poł. lat 80. XX w. W dalszej odległości od południa wznosi się tzw. Nowy Zamek (z XVI-XX w.) otoczony parkiem krajobrazowym ciągnącym się wzdłuż zakola rzeki Regi. Kościół neogotycki, orientowany, jest dwuprzęsłową, trójnawową halą emporową z transeptem, krótkim trójbocznie zamkniętym prezbiterium i kwadratową w rzucie wieżą od zachodu. Z obu stron wieży usytuowane prostokątne aneksy klatek schodowych oraz boczne kruchty o ściętych narożnikach. Po bokach prezbiterium aneksy również o ściętych narożach, z których północny mieści zakrystię, południowy - służył jako loża patronacka. Na przedłużeniu prezbiterium - niewielki aneks o trójbocznym zamknięciu. Przęsła sklepienne nawy głównej prostokątne, usytuowane poprzecznie, odpowiadające im przęsła naw bocznych wąskie, usytuowane wzdłuż osi kościoła. Ramiona transeptu krótkie, o wąskich, prostokątnych przęsłach. Górująca nad korpusem wieża zwieńczona strzelistym hełmem o formie ostrosłupa o ośmiobocznej podstawie, nawa główna i prezbiterium nakryte dachem o wspólnej kalenicy, apsyda ołtarzowa - dachem trójpołaciowym, każde z przęseł naw bocznych - osobnymi dachami dwuspadowymi, prostopadłymi do głównego dachu, aneksy - daszkami o zróżnicowanej formie.

Kościół murowany z cegły na cokole z ciosów granitowych. Elewacje oblicowane czerwoną cegłą klinkierową układaną w wątku krzyżowym. Z podobnej cegły zbudowane filary we wnętrzu kościoła. Wnętrze w całości sklepione. W nawach głównej i bocznych sklepienia krzyżowo-żebrowe, na skrzyżowaniu naw i w kruchcie podwieżowej - pojedyncze kwadratowe przęsła sklepienia gwiaździstego, prezbiterium nakryte żebrowym sklepieniem siedmiopolowym.

Otwory okienne i drzwiowe kościoła zamknięte łukami ostrymi lub odcinkowymi, duże okna podzielone laskowaniem tworzącym rodzaj maswerku. Narożniki wieży, korpusu nawowego i prezbiterium oszkarpowane. Wieża w dolnej części poszerzona optycznie o aneksy. Od zachodu wejście główne w formie domku portalowego. Portal o silnie rozglifionych uskokowych ościeżach, zamknięty ostrołukowo, z otworem drzwiowym zamkniętym łukiem odcinkowym. Boczne wejścia usytuowane w ściętych narożnikach aneksów przywieżowych Nad portalem głównym szeroka ostrołukowa wnęka z oknem w formie rozety. Górna kondygnacja wieży przepruta z trzech stron bliźnimi otworami dzwonnymi ujętymi szeroką blendą o kształcie gotyckiego maswerku z tarczą zegarową w górnej części. Boczne elewacji wieży zwieńczone szczytami z ostrołukowymi blendami. Boczne elewacje korpusu i transeptu dwustrefowe, dołem z małymi tryforyjnymi otworami oświetlającymi przestrzeń pod emporami, górą przeprute wysokimi oknami - trójdzielnymi w ścianach naw, pięciodzielnymi w szczytowych elewacjach transeptu. Okna prezbiterium - dwudzielne. Ściany naw zwieńczone parami szczytów, transept - wysokimi szczytami o podziałach w formie ozdobnych ostrołukowych blend. W każdej ze szczytowych elewacjach ramion transeptu - wielkie okno w formie pięciodzielnego maswerku z rozetą. Elewacje prezbiterium przeprute dwudzielnymi oknami.

Wnętrze kościoła halowe, o wąskich i krótkich nawach bocznych, dużej centralnej przestrzeni na skrzyżowaniu naw, łączącej się z płytkimi ramionami transeptui z krótkim, trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Filary międzynawowe na rzucie kwadratów o schodkowych narożach, smukłe, o strefie kapitelowej wydzielonej gzymsami. W zachodnim przęśle nawy głównej oraz w nawach bocznych zachowane drewniane empory, które pierwotnie zajmowały również ramiona transeptu. Wyposażenie neogotyckie, zachowane niemal w całości z czasów budowy. W prezbiterium ołtarz z obrazem „Przemienienie Pańskie” z 1892 r. (?), ponadto neogotycka, ambona, chrzcielnica, ławy i prospekt organowy instrumentu zbudowanego przez szczecińską firmę B. Grüneberg w 1903 r. (nr471). W apsydzie prezbiterium Witraże z 1903 r. - w środkowym oknie Ukrzyżowanie i Ofiara Abrahama, w północnym - hołd Trzech Króli i Narodzenie Mojżesza, w południowym Zmartwychwstanie Pańskie i Jonasz uwolniony z paszczy wieloryba. Na ścianach apsydy malowidła z 1975 r. - ewangeliści, a na wschodnich ścianach transeptu malowane w tym samym czasie sceny Zesłania Ducha Św. i Chrztu Polski. Na wieży jeden dzwon spiżowy z XVIII w. i dwa żelazne z 1910, a także zegar z czasów budowy z własnym dzwonem.

Obiekt zazwyczaj ogólnodostępny, w przypadku gdy kościół zamknięty zwiedzanie po uzgodnieniu z księdzem proboszczem.

Oprac. Maciej Słomiński, OT NID Szczecin, 16-05-2017 r.