Świątynia związana jest z działalnością zakonu dominikanów na Mazowszu.

Historia

Zakon dominikanów został sprowadzony do Płocka w 1225 r. z polecenia księcia Konrada Mazowieckiego. W l. 1227-1237 wzniesiono dla nich kościół pw. św. Dominika. Świątynia konsekrowana zapewne w l. 1234-1237, zbudowana została z cegły w stylu romańskim z elementami gotyku. W tym samym czasie powstał klasztor, tworząc z kościołem czworobok z wirydarzem pośrodku. Podczas najazdu Pomorzan w 1243 r. kościół i klasztor spłonęły. Szybko zostały odbudowane, jednak ze względu na lokalizację poza murami miasta, w kolejnych latach często były narażone na zniszczenia spowodowane działaniami zbrojnych.

W l. 1573-1590 kościół został przebudowany w stylu renesansowym. Otrzymał arkadową fasadę z widokiem na katedrę oraz kaplicę ufundowaną przez Zofię ze Szczepańskich Rawską. Kolejna przebudowa świątyni miała miejsce w 1. połowie XVIII w., wtedy wnętrze otrzymało późnobarokowy wystrój.

W 1805 r. nakazem władz pruskich, wojsko zajęło klasztor i usunęło dominikanów. Od tego czasu do 1945 r. klasztor i kościół pw. św. Dominika pełniły rolę zboru protestanckiego. W związku z tym nadbudowano mury kościoła, zmieniono rytm otworów okiennych, zamurowano dawny portal przekuwając nowy, wstawiając filary przyścienne, a wnętrze przykryto stropem. W tym okresie wyposażenie kościoła uległo zniszczeniu lub rozproszeniu. 

Gmina ewangelicko-augsburska użytkowała kościół do wybuchu II wojny światowej. We wrześniu 1939 r. kościół odebrano i oddano parafii ewangelicko-luterańskiej. W 1945 r. na mocy decyzji komisarza wojskowego, kościół został przekazany katolikom, jednak spór sądowy z ewangelikami trwał aż do 1978 roku.

18 października 1975 r. bp Bogdan Marian Sikorski erygował parafię pw. bł. Maksymiliana Kolbego (od kanonizacji w 1982 r. – św. Maksymiliana Kolbego).

Opis

Kościół usytuowany jest na skarpie wiślanej, na wsch. od Starego Rynku, na tzw. „Górkach”. Stanowi płn. skrzydło czworoboku dawnego klasztoru dominikanów.

Jednonawowa świątynia wzniesiona została na planie prostokąta, z wyodrębnionym, krótszym i węższym prezbiterium. Od zach. występuje przedsionek tej samej szerokości, co nawa. Od płd. do prezbiterium przylega zakrystia na planie wydłużonego prostokąta. Nawa i prezbiterium są tej samej wysokości, nakryte dachami dwuspadowymi, niższym nad prezbiterium,  dwukondygnacyjna przybudówka przykryta jest płasko.

Elewacje ustawione na cokole, nieznacznie wysuniętym przed lico, zwieńczone gzymsem uskokowym. W elewacji płn. w partii nawowej znajdują się cztery okna rozmieszczone symetrycznie, dwa w części prezbiterialnej, zamknięte łukiem odcinkowym. Do poł. wys. ściany sięga masywna skarpa o szerokiej podstawie, o przekroju poprzecznym trójkątnym. Prawdopodobnie skarpa ta jest wtórna, wzniesiono ją w celu zabezpieczenia murów. Druga skarpa, przysadzista, wbudowana w uskok utworzony przez połączenie nawy z węższym prezbiterium, sięga do wysokości okna nawy. Prostokątny portal umieszczony jest przy ścianie zach., ozdobiony został późnobarokową dekoracją wykonaną w tynku i obramowany opaską, nad którą pole wykonane z tynku w formie szczytu, zwieńczone gzymsem w kształcie półkolistego łuku z krzyżem. Drugi otwór drzwiowy znajduje się pod pierwszym oknem prezbiterium. Przy skarpie centralnej elewacji płn. widoczne są relikty pierwotnego portalu głównego. Elewację płn. i wsch. flankują dwa narożne pilastry, które rozszerzają się w partii cokołowej. 

Fasadę wsch. wieńczy trójkątny szczyt, przechodzący w trójkątny ogzymsowany naczółek. Szczyt w dolnej partii trzyosiowy, podzielony pilastrami. Z dwóch stron szczytu wazony. Szczyt wsch. nawy naśladuje gabaryty szczytu wsch. prezbiterium. Elewacja otynkowana jest częściowo, pozostawiono odkrywki tynku przy pilastrach. Dwukondygnacyjna przybudówka, niższa od prezbiterium, wzmocniona została niską skarpą. Jej elewację wsch. podzielona została prostokątnymi oknami w opaskach. 

Elewacja płd. podobna do płn. z czterema oknami. W przybudówce okienko prostokątne w opasce. Na kościele umieszczona została sygnaturka na planie ośmioboku. 

Portal płn. prowadzi do przedsionka o szerokości nawy. W narożniku płd.-zach. znajdują się drewniane schody kręcone, wsparte na filarze, które prowadzą na chór muzyczny znajdujący się nad przedsionkiem. Kruchtę od nawy oddzielają trzy arkady wsparte na dwóch prostokątnych filarach. Nad gzymsem balkon z balustradą. Artykulację ścian nawy stanowią trzy pary przyściennych filarów na wys. cokołach z gzymsami. Na filary nałożone są pilastry o wspólnych cokołach i głowicach. Na nimi gzyms i belkowanie obiegające całą nawę. Pomiędzy filarami umieszczone są otwory okienne. Prezbiterium wyodrębnione zostało schodkiem. W poł. swej długości przedzielone drewnianym ołtarzem, za którym w dwóch kondygnacjach znajdują się pomieszczenia. Nawę i prezbiterium nakrywa strop płaski. Jedno z pomieszczeń przy prezbiterium, które pełni funkcję zakrystii, przykryte zostało sklepieniem krzyżowo-żebrowym. W płd.-zach. części kościoła znajduje się zejście do krypty, która biegnie przez całą długość kościoła. 

Zabytkowe wyposażenie wnętrza stanowią: ołtarz i ambona w stylu rokokowym z poł. XVIII w., krucyfiks z XVIII w. oraz marmurowa chrzcielnica wykonana w stylu barokowym z 1. poł. XVIII wieku.

Kościół można zwiedzać przed i po nabożeństwach, które odbywają się: w dni powszednie w godz.: 7:00, 18:00; w niedziele i święta w godz.: 8:00, 9:30, 11:00, 12:30 i 18:00.

Bartłomiej Modrzewski, NID OTW, 28.06.2019 r.