Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

d. zespół klasztorny Bernardynów - Zabytek.pl

d. zespół klasztorny Bernardynów


klasztor 1652 r. Piotrkowice

Adres
Piotrkowice, Kościelna 1

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. kielecki, gm. Chmielnik - obszar wiejski

Kluczowe wartości zabytkowe: Pobernardyńska świątynia w Piotrkowicach stanowi godny odnotowania przykład nurtu muratorskiego w rodzimej architekturze nowożytnej XVII w., łączącego stylistykę późnogotycką, manierystyczną i wczesnobarokową.

Monumentalna Kaplica Loretańska z lat 70.-80. XVIII w. należała do najokazalszych tego typu obiektów w d. Rzeczypospolitej. Najpewniej wzorowano ją na rzymskim kościele Santissmo Nome di Maria na Forum Trajana. Obecnie stanowi ona ważne na Kielecczyźnie miejsce kultu maryjnego. Wartość artystyczną obu obiektów podnosi cenne wyposażenie z XV-XX w.

Historia

W pocz. XVII w. na polu plebana w Piotrkowicach, w pobliżu kościoła par. stała Boża Męka, gdzie okoliczna ludność doznawała objawień i cudów. Mimo początkowego sceptycyzmu proboszcz ks. Andrzej Gnojeński stał się gorliwym promotorem tego miejsca. Z jego to polecenia w 1627 r. przybyła tu ciężko chora Zofia Rokszycka - właścicielka Piotrkowic. Po tej wizycie cudownie ozdrowiała i jeszcze tegoż roku ufundowała przy Bożej Męce drewnianą kaplicę. W 1628 r. przeniesiono do niej z piotrowickiej fary gotycką figurę Madonny z Dzieciątkiem, a także przekazano budowlę karmelitom trzewiczkowym. Najpewniej za namową bp krakowskiego Marcina Szyszkowskiego kasztelan połaniecki Marcin Rokszycki w 1630 r. sprowadził na ich miejsce bernardynów. Budowę obecnego zespołu klasztornego rozpoczęto ok. 1635 r., a zakończono w 1652, kiedy to konsekrowano świątynię pw. NMP, śś. Marcina i Antoniego. W 1657 r. kompleks zbezcześciły wojska Rakoczego. Do 1660 r. odnowiono go, a kolejne remonty wykonano w 2 poł XVII i XVIII wieku. W 1776 r. do kościoła dobudowano Kaplicę Loretańską z funduszy wiernych i Stanisława Krasińskiego (zm. 1762) przy wparciu finansowym w 1788 r. Joachima Tarnowskiego. W 1824 r. skasowano bernardyński klasztor i zespół był w latach 1824-34/41 w rękach redemptorystów; z ich inicjatywy wyremontowano go w latach 1824-25 na seminarium i szkołę. W 1846 r. zabudowę zespołu poważnie uszkodził pożar (dachy, runęła wieża, organy i ołtarze); stan sklepień kościelnych był tak zły, że mszę odprawiano na zewnątrz. Ale do 1873r. zabudowania odnowiono, rozbierając przy tym w 1850 r. znaczną część klasztoru, a w 1854 r. odnawiając Kaplicę Loretańską. Pod koniec XIX w. odbudowano wieżę kościoła oraz gruntownie wyremontowano zabudowę kompleksu (Loreto), wystawiono też bramę główną, i w 1899 r. z kościoła par. przeniesiono do świątyni nagrobek Ossowskich. W 1945 r. na skutek działań wojennych uszkodzony został dach i ściany Kaplicy Loretańskiej. W 1970 r. założenie objęli karmelici bosi; lokując tu klasztor przebudowali skrzydło wsch. i rozbudowali je w latach 90-tych o nowe skrzydło. W latach 1978-83 wykonano generalną restaurację Loreto, gdzie po konserwacji umieszczono ołtarz MB Bolesnej z kościoła parafialnego. W latach 2006-11 odrestaurowano elewacje, dach i więźbę budowli zespołu, poddano konserwacji portal główny do kościoła, gotycką rzeźbę MB z Dzieciątkiem i niewielką rzeźbę MB ok. r. 1628.

Opis

Zespół klasztorny zajmuje pd.-wsch. część wnętrza trapezoidalnej działki, położonej na niewielkim wzniesieniu na pn.-zach. od centrum wsi. Stoi tu kościół pw. Zwiastowania NMP oraz przylegający do niego od pn. dwuskrzydłowy klasztor, a od zach. późnobarokowa Kaplica Loretańska. Na teren prowadzą dwie bramy sytuowane w południowym odcinku muru ogrodzeniowego. Orientowany, jednonawowy kościół ma trójprzęsłowy korpus i wyodrębnione, prostokątne, prosto zakończone prezbiterium. Do korpusu dostawiono od zach. niski, ryzalitowy przedsionek z trójkondygnacyjną wieżą na osi (na rzucie kwadratu, górą ośmioboczna), a od pd. płytką, prostokątną kaplicę. Świątynię wymurowano z kamienia, obustronnie otynkowano i częściowo oszkarpowano. Nakrywają ją dachy: dwuspadowy (nad nawą z wieżową sygnaturką z 1732 r., prezbiterium i kaplicą), pulpitowy (nad przedsionkiem), a wieżę przykryto dwustrefowym, cebulastym hełmem z galeryjką arkadową. Skromne elewacje kościoła akcentowane są schodkowymi, ujętymi wolutami wielostrefowymi szczytami - zachodnim i wschodnim (tu z polichromią NMP z Dzieciątkiem i św. Franciszka) oraz na kaplicy i przedsionku z pilastrowymi podziałami. Wejście główne akcentuje kamienny portal z elementami marmurowymi. Wnętrze świątyni przekrywają: w nawie sklepienia krzyżowe z gurtami, w prezbiterium krzyżowo-kolebkowe z lunetami, w kaplicy sklepienie kolebkowe. Sklepienia posiadają dekoracje sztukatorskie, w prezbiterium z herbami fundatorów. Wśród wyposażeniu kościoła godnymi uwagi są: wykonany przez niezidentyfikowany warsztat bernardyński w latach 50.-60. XVII ołtarz główny, snycerska obudowa tęczy i ołtarze boczne oraz wystrój kamieniarski - piętrowy nagrobek Pawła i Zofii Ossowskich z lat 1580-84 (rzeźbiarz krakowski z kręgu Santi Gucciego), zespół „marmurowych” epitafiów, płyty nagrobne i nagrobek Rokszyckich z ok. 1652 r. Interesujące są też dwa boczne, rokokowe ołtarze śś. Stanisława Kostka i Antoniego z 3 ćw. XVIII w. i barokowa ambona w kształcie łodzi.

Monumentalna kopułowa Kaplica Loretańska zbudowana jest na rzucie ośmioboku z prostokątnym przedsionkiem; w centrum ma prostokątny Domek Loretański, obwiedziony owalnym obejściem. Wystawiono ją z cegły i kamienia, obustronnie wytynkowano i nakryto eliptyczną kopułą z takąż latarnią. Dwukondygnacyjne elewacje są artykułowane zwielokrotnionymi pilastrami: na parterze toskańskimi, na piętrze jońskimi; w górnej strefie są okna przekryte odcinkowo. Wnętrze rozczłonkowano pilastrami: korynckimi na dole, a na górze toskańskimi i arkadowymi wnękami. Elewacje obejścia Domku podzielono lizenami, w polach między nim malowane „en grisalle” sceny z życia NMP z pocz. XIX wieku. W ścianie zachodniej, w ujętej pilastrami i słupkami niszy, jest gotycka figura Madonny z Dzieciątkiem (z ok. 1400 roku). Pozostałymi, istotnymi elementami wyposażenia kaplicy są m.in. ołtarz MB Bolesnej z ok. 1630 r., płyta nagrobna ok. 1630-40 r. i rokokowe relikwiarze.

Klasztor przylega parterowym, prostokątnym krużgankiem na całej długości do pn. ścian kościoła i posiada krótkie, trójkondygnacyjne skrzydło wsch. z jednotraktowym wnętrzem, (do którego od pn. dobudowano współczesny budynek, również klasztorny). Obiekty wykonane są z kamienia i cegły, obustronnie otynkowane. Nakrywają je dachy: dwuspadowy na skrzydle wsch. i pulpitowy na krużganku. Elewacje są skromne, pozbawione artykulacji architektonicznej. Wnętrze konwentu nakrywają sklepienia krzyżowe na parterze i stropy na piętrach. W przyziemiu skrzydła wsch., przy kościele znajdują się prostokątne pomieszczenia skarbca i zakrystii, w której znajdują się rokokowa boazerii i szafki z 3 ćw. XVII w. oraz portret Marcina Rokszyckiego z ok. 1652 roku.

Zespół kościelno-klasztorny otacza murowane, kamienne ogrodzenie z dwoma bramami zdobionymi posągami i obeliskami - prowadzącymi na rozległy, zadbany teren z niedawno urządzonym Maryjnym Ogrodem Różańcowym.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

oprac. Łukasz Piotr Młynarski, OT NID w Kielcach, 25-06-2015 r.

Rodzaj: klasztor

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_ZE.21964, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_26_ZE.557