Świątynia ta jest także wybitnym akcentem w panoramie miasta.

Historia

Brak informacji nt. dokładnej daty budowy kościoła. Zapewne nastąpiło to po 1354 r., tj. po lokacji miasta. Z pierwszej znanej informacji, z 1400 r., dowiadujemy się o pożarze kościoła. Kościół został przebudowany ok. 1482 r. (prawdopodobnie po splądrowaniu i spaleniu miasta w 1474 r. podczas najazdu na Małopolskę króla węgierskiego Macieja Korwina). Przypuszcza się, że kościół rozbudowano wówczas o nawy boczne oraz wzniesiono wieżę. Niewykluczone, że przebudowa ta nastąpiła po 1536 r., w którym kościół spłonął ponownie. W pocz. XVIII w. wnętrze kościoła zostało zbarokizowane (nowe sklepienia w nawie głównej, prezbiterium i zakrystii), a wieża podwyższona. Kolejna przebudowa, która miała wpływ na formę obiektu nastąpiła po pożarze w 1877 r., podczas którego spalił się dach nad nawą i wieżą. Przebudowano wówczas wieżę, którą przekryto zachowanym do dzisiaj iglicowym hełmem. W 1972 r. rozpoczęto generalny remont świątyni (więźba dachowa, zmiana pokrycia z dachówki na blachę miedzianą, konserwacja polichromii i ołtarzy).

Opis

Kościół usytuowany jest ok. 40 m na pn. od rynku miasta, na obszernym placu przy ul. Petrycego, wychodzącej z rynku w kierunku pn. Plac przykościelny położony jest pośród zwartej zabudowy miejskiej. Od pn.-wsch. teren opada wysoką, stromą skarpą w kierunku potoku Dulcza. Kościół jest orientowany.

Kościół gotycki, bazylikowy, trójnawowy (po licznych przebudowach - pierwotnie zap. halowy, dwunawowy, w typie zbliżonym do ekspiacyjnych fundacji kazimierzowskich), złożony z trójprzęsłowego prezbiterium zamkniętego trójbocznie oraz znacznie od niego szerszej, czteroprzęsłowej nawy głównej na rzucie prostokąta. Do prezbiterium od pn. przylega duża prostokątna zakrystia, a od pd. niewielka prostokątna kruchta. Do nawy głównej przylegają nawy boczne, powstałe w wyniku rozbudowy kościoła. Nawa boczna pd., tej samej długości co nawa główna, podzielona jest na cztery przęsła. Do drugiego od zach. przęsła przylega przedsionek. Nawa boczna pn. jest krótsza od nawy głównej od zach. o jedno przęsło. Od zach. do nawy przylega węższa od niej wieża na planie zbliżonym do kwadratu.

Ceglana bryła kościoła zestawiona jest z surowych, prostych form geometrycznych, wyraźnie wyodrębnionych, o dużej różnicy wysokości poszczególnych członów, narastających stopniowo od najniższego prezbiterium, poprzez znacznie wyższą nawę główną po zdecydowanie dominującą potężną, pięciokondygnacyjną wieżę nakrytą strzelistym hełmem iglicowym. Nawę i prezbiterium kryją wysokie, odrębne dachy dwuspadowe; nad nawami bocznymi, zakrystią i kruchtą dachy pulpitowe. Poszczególne człony budowli opięte są masywnymi skarpami jedno i dwuuskokowymi. W nawach bocznych od wsch. i zach. proste, zębate szczyty. Kościół wymurowany został z cegły (z zastosowaniem wątku polskiego, w znacznych partiach z dekoracją zendrówką we wzory krzyżowe) oraz kamienia (w dolnych partiach naw bocznych, strefie cokołowej, obramieniach okiennych i gzymsach kapnikowych). Nawa, prezbiterium i zakrystia przekryte zostały wtórnymi sklepieniami kolebkowymi z lunetami. W nawach bocznych znajdują się żebrowe sklepienia gwiaździste. W prezbiterium, nawach bocznych i wieży zachowały się ostrołukowe otwory okienne. W nawie głównej są wtórne okna zamknięte łukiem odcinkowym. Wszystkie dachy pokryte są blachą miedzianą.

Wnętrze prezbiterium wydzielone jest od nawy głównej ścianą tęczową o półkolistym wykroju arkady. Nawy boczne otwarte są do nawy głównej ostrołukowymi arkadami wspartymi na filarach. Ściany wnętrza rozczłonkowane zostały pilastrami. Pierwsze od zach. przęsło nawy zajmuje chór muzyczny o pełnym parapecie, wsparty na dwóch kolumnach. We wnętrzu zachowała się polichromia figuralno-ornamentalna z 1908 r. autorstwa Karola Maszkowskiego. Zachowane wyposażenie głównie barokowe (ołtarz w nawie pd. i ołtarze i nawie pn. i głównej, ambona z pocz. XVIII w.) i neogotyckie (ołtarz gł. z 1887 r., i boczne przy tęczy z 1893 r., chrzcielnica z 1898 r., stalle).

Dostęp do obiektu częściowo ograniczony. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym kontakcie telefonicznym.

Oprac. Ryszard Kwolek, OT NID w Rzeszowie, 24-06-2015 r.