Historia

Pierwszy kościół w Pieniężnicy zbudowano w 1. poł. XVII w. (po 1624 r.). Według wizytacji z 1653 r. świątynia znajdowała się w rękach protestanckich. W poł. XVIII w. użytkowali ją katolicy, a utrzymywali właściciele pobliskiego Grabowa - Grabowscy. Do 1864 r. kościół był filią parafii w Koczale, następnie - aż do dnia dzisiejszego - parafii w Brzeziu. Obecną budowlę wzniesiono w 1814 r.

Opis

Kościół położony w północno-zachodniej części wsi, w obrębie nawsia, po zachodniej stronie wiejskiej drogi. Orientowany. Działka kościelna usytuowana w drugiej linii zabudowy, prowadzi do niej osobna, krótka droga dojazdowa. W pierwszej linii zabudowy, w bezpośrednim sąsiedztwie kościoła (od strony zachodniej), znajduje się zagroda i szkoła. Z pozostałych stron działka kościelna otoczona polami i łąkami nawsia. Pierwotnie teren przykościelny pełnił funkcję cmentarza (nagrobki nie zachowały się). Teren ogrodzony siatką. W jego obrębie rosną egzemplarze starodrzewu - pozostałość obsadzenia granicznego.

Korpus kościoła wzniesiony w konstrukcji ryglowej, fachy wypełnione cegłą i otynkowane. Wieża w konstrukcji słupowo - ramowej, oszalowana deskami. Budowla jednoprzestrzenna, na rzucie prostokąta, prezbiterium zamknięte pięciobocznie. Od północy do prezbiterium przylega zakrystia, na rzucie wieloboku, nawiązującego do kształtu prezbiterium. Przy elewacji pd. kruchta na rzucie kwadratu. Bryła prostopadłościenna, z wieżą po stronie zachodniej (wbudowaną w nawę). Nawa posiada dach dwuspadowy, prezbiterium pięciospadowy. Zakrystia nakryta dachem pulpitowym, schodzącym z połaci dachowej prezbiterium. Kruchta nakryta dachem dwuspadowym. Wieża zwieńczona barokowym, baniastym hełmem. Główne wejście do budowli znajduje się w elewacji zach., boczne - w kruchcie elewacji południowej. Otwory okienne prostokątne. Elewacje bez detalu architektonicznego, dekoracyjnie oddziałuje wyeksponowana konstrukcja budowli - szachownica słupów i rygli oraz skontrastowanie barw drewna z tynkowanymi polami fach.

We wnętrzu strop drewniany, z podsufitką z desek i fasetą, pokryty polichromią z lat 20. XX w. (wić akantu z ornamentem wstęgowo-cęgowym). Zabytkowe wyposażenie przeważnie z XVIII w., przeniesione ze świątyni wcześniejszej: rokokowa ambona, empora i ławki z XVIII w., późnobarokowy ołtarz z XVIII/XIX w. Zachowały się drzwi zewnętrzne i wewnętrzne w kruchcie oraz drzwi na ambonę i do zakrystii (pierwotnie były to główne drzwi zewnętrzne).

Zabytek dostępny. Kościół jest otwarty bezpośrednio przed i po nabożeństwach.

Oprac. Beata Dygulska, OT NID w Gdańsku, 10.12.2014 r.