Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

klasztor, ob. plebania - Zabytek.pl

klasztor, ob. plebania


klasztor 1631 r. Pakość

Adres
Pakość, Inowrocławska 3

Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. inowrocławski, gm. Pakość - miasto

Przykład nowożytnego zespołu klasztornego utworzonego w murach średniowiecznego zamku o wyjątkowej wartości w skali regionu.

Historia

Od 1325 roku Pakość należała do rycerskich Leszczyców, piszących się z sąsiedniego Kościelca Kujawskiego. Przypuszcza się, że miejscowy zamek gotycki wzniósł Bogumił Leszczyc, kasztelan bydgoski, wzmiankowany w latach 1326-1330. Powstał wtedy czworobok ceglanych murów obwodowych na planie kwadratu o boku około30 m, z wewnętrzną zabudową drewnianą. W 2. połowie XIV wieku przy murach obwodowych zbudowano masywne domy południowy i wschodni, a w 1. połowie XV wieku - wysuniętą z lica murów zachodnich, czworoboczną i dwukondygnacyjną wieżę bramną. W 2. połowie XV wieku postawiono skrzydło zachodnie, a w XVI wieku pojawił się pałac północny, dostawiony od zewnątrz do muru obwodowego, rozebrany w 1680 roku. W 1610 roku właścicielami zamku i miasta (założonego w latach 1359-1362) zostali Działyńscy, którzy od 1628 roku zaczęli zakładać w Pakości kalwarię. Oni to, konkretnie Kasper (biskup chełmiński), Michał (starosta kościański) oraz Paweł (starosta inowrocławski i nieszawski), w 1631 roku sprowadzili do miasta franciszkanów-reformatów i osadzili ich w starym zamku. Rozpoczęła się przebudowa na klasztor. Część zachodnią dawnej warowni, z wieżą, zajął kościół św. Bonawentury, konsekrowany w 1637 roku. Przekształcanie zamku na potrzeby konwentu trwało do 1680 roku, przy czym mieszkalne zabudowania klasztorne ulokowano w obrębie pozostałych murów zamkowych. W 1680 roku w przyziemiu wieży zamkowej urządzono kaplicę Matki Boskiej Pakoskiej. W latach 1755-1769 gruntownie przebudowano klasztor, powiększając przy tej okazji i zasklepiając kościół. Rozliczne prace w kościele wykonano w latach 1763-1769 według projektu architekta Józefa Zydligera z Oliwy. W 1795 roku odnowiono kościelne dachy, w 1806 roku rozebrano starą i wystawiono nową wieżyczkę na sygnaturkę. W 1837 roku władze pruskie skasowały klasztor, przekazując jego zabudowania miejscowej parafii, wskutek czego były one później kilkakrotnie przebudowywane, m.in. na szkołę i mieszkania. W latach 1925-1926 odnowiono kościelne wnętrze, a w latach 1970-1971 ozdobiono je polichromią. W 1971 roku klasztor z kościołem parafialnym przejęli franciszkanie, którzy w latach 80. XX wieku. przeprowadzili gruntowny remont zabudowań klasztornych.  

Opis

Kościół jest barokowy, murowany z cegły i z wyjątkiem gotyckich murów dawnej wieży zamkowej otynkowany. Prezbiterium ma wydłużone, trójprzęsłowe, z wydzieloną w przęśle południowo-wschodnim zakrystią w przyziemiu oraz chórem zakonnym na piętrze. Nawę o tej samej szerokości podzielono również na trzy przęsła, przy czym trzecie od północnego zachodu jest węższe i mieści chór muzyczny. Z pierwszego od prezbiterium przęsła znajduje się wejście do prostokątnej kaplicy Matki Boskiej Pakoskiej, urządzonej w dawnym przejeździe zamkowej wieży bramnej. Podziały ścian wewnątrz nawy zaznaczono wydatnymi filarami przyściennymi, opiętymi pilastrami jońskimi. W prezbiterium, chórze zakonnym i zakrystii występują sklepienia żaglaste, w nawie i kaplicy - krzyżowe, wsparte na gurtach o łuku koszowym. Łuk tęczy też koszowy. Okna zamknięte koszowo i odcinkowo. Kaplica otwarta do nawy arkadą zamkniętą odcinkowo; w niej osadzona krata renesansowo-barokowa z połowy XVII wieku. Ościeża i podłucze arkady ozdobiono w końcu XVIII wieku malowanymi scenami z życia Matki Boskiej. Murowany chór muzyczny, podsklepiony żaglasto, wspiera się na dwóch filarach opiętych pilastrami. Szczyty nad nawą i prezbiterium ujęto spływami, ożywiono podziałami ramowymi, zwieńczono trójkątnie i flankowano wazonami; nieco skromniejszy szczyt nad wieżą, w którym umieszczono tarczę zegarową. Dachy siodłowe, kryte dachówką. Nad prezbiterium wznosi się drewniana wieżyczka na sygnaturkę, zapewne z 1806 roku. Bogaty wystrój wnętrza, z siedmioma ołtarzami, jest głównie barokowy i rokokowy z XVII i XVIII wieku. Największą wartość przedstawia obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, adorowanej przez św. Bonawenturę i św. Ludwika de Valois, namalowany w 1647 roku przez Bartłomieja Strobla. Do kościoła przylega trójskrzydłowy klasztor, z czworobocznym wirydarzem pośrodku. Jest to obiekt o zatartych cechach barokowych: piętrowy, z użytkowym poddaszem i dachami czterospadowymi, krytymi dachówką. Na przykościelnym placu wznosi się barokowa kaplica św. Rocha, zbudowana zapewne około połowy XVIII wieku.

Zabytek dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Lech Łbik, Pracownia Dokumentacji, Popularyzacji Zabytków i Dziedzictwa Narodowego Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury w Bydgoszczy, 06.12.2014 r.

Bibliografia

  • Kabaciński R., W czasach staropolskich (do roku 1772), [w:] Dzieje Pakości, Warszawa - Poznań 1978, s. 66-71, 101-104, 108-110.
  • Kajzer L., Kołodziejski S., Salm J., Leksykon zamków w Polsce, Kajzer L. (red.), Warszawa 2010, s. 368-369.
  • Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. XI: Województwo bydgoskie, z. 8: Powiat inowrocławski, oprac. Chrzanowski Tadeusz i Kornecki Marian, Warszawa 1974, s. 45-52.
  • Wojciechowski Z., Kalwaria Pakoska. Materiały do dziejów klasztoru OO. Franciszkanów-Reformatów, kalwarii, kościołów i miasta Pakości, Pakość 2003.

Rodzaj: klasztor

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_04_BK.120625, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_04_BK.221819