Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

pałac - Zabytek.pl

Adres
Otok, 24

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. gryficki, gm. Gryfice - obszar wiejski

Pałac w Otoku jest rezydencją neogotycką o szczególnie wysokim poziomie artystycznym, zaprojektowaną przez znanego berlińskiego architekta.

Historia

Pierwsze informacje o osadzie zwanej „Otok” pojawiają się w 1224 r. w dokumencie lokacyjnym klasztoru Norbertanek z Trzebiatowa, mającego w tym czasie swoją siedzibę w Wyszkowie. W późniejszych dokumentach miejscowość nazywana jest „Woitke”, „Wotisch”, i „Woedtke”. Według dostępnej literatury już w średniowieczu Otok był siedzibą wpływowego rodu rycerskiego. Według źródeł historycznych legitymujący się słowiańskimi korzeniami rycerz Dobiesław z Otoka (Dobislaw de Wotisch) lokował w 1277 r. miasto Płoty na prawie lubeckim. Rozpoczął on również wznoszenie potężnego zamku w północnej części dzisiejszego miasta, którego nie ukończył (zachowały się okazałe wały). Niestety, historia sukcesów Dobiesława kończy się gwałtownie ok. 1283 r. w niejasnych okolicznościach podczas wojny pomorsko-brandenburskiej. Jednak, jak się wydaje, jego spadkobiercy nadal mieszkali w Otoku. Przez wieki nazwisko rodu ściśle związane było z nazwą miejscowości z której się wywodził. Fonetyczny zapis tej nazwy (a zarazem nazwiska) zmieniał się na przestrzeni wieków: Woitke, Wotisch, i Woedtke. W spisie lenników wymienia się niejakiego Petera Woidke z miejscowości Woidke. W osiemnastowiecznych dokumentach nazwisko oraz nazwę miejscowości pisano jako Woedke. Tak więc ród Dobiesława był nie tylko jedną z najstarszych rodzin pomorskich, legitymujących się jeszcze słowiańskimi korzeniami, ale zamieszkiwał tę samą miejscowość od czasów przedhistorycznych aż do 1945 r.

W XIX w. członkowie rodziny Woedtke odnieśli pewne sukcesy w hodowli koni, która przyniosła im znaczne profity. W 1863 r. w celu podniesienia jakości i wartości hodowanych na Pomorzu koni zawiązano stowarzyszenie, które za pożyczkę państwową zakupiło stado ogierów dobrej rasy należących do rodu von Waldow, a następnie przeniosło konie do Otoka w celu dalszego ich udoskonalania, przyczyniając się do poprawy lokalnej rasy tych zwierząt. Dzisiejszą rezydencje ufundował Karl Ludwig von Woedtke, kuzyn Joanny von Puttkammer, małżonki wielkiego kanclerza Ottona Bismarcka. Wybudowany ok. 1864 r. pałac, zaprojektował Gustav Knoblauch, syn znanego berlińskiego architekta Karla Eduarda Knoblaucha. W archiwum politechniki w Berlinie (Technische Universität Berlin) zachowały się rysunki projektowe pałacu, architektury oraz wystroju wnętrz w tym np. również krzeseł. Prace projektowe rozpoczęto w na przełomie 1862 i 1863 roku.

Rezydencję w Otoku wzniesiono w formach neogotyku angielskiego typowego dla wczesnej romantycznej fazy historyzmu. Mimo zastosowania neogotyckiego detalu architektonicznego rozwiązania bryły i elewacji nadal charakteryzuje tradycyjny, klasyczny schemat kompozycji. Pałac w Otoku był w tym czasie najbardziej okazałą rezydencją szlachecką na Pomorzu. Szczególnym bogactwem odznaczał się neogotycki wystrój wnętrz, na który składały się rzeźbione elementy drewniane stropów, boazerie, sztukaterie i malatury. W północnej części budynku usytuowana była wielka reprezentacyjna sala z trójbocznym ryzalitem na osi wzdłużnej. Jej wystrój charakteryzował się szczególnie wysokim poziomem artystycznym. Pomieszczenie nakryte było okazałym misternie zdobionym drewnianym stropem kasetonowym. Ściany pokryto bogatymi neogotyckimi boazeriami i sztukateriami w formie maswerku. Całość uzupełniał okazały kominek oraz misternie zdobiona stolarka drzwi. Możliwe że sala związana była z działalnością wymienionego wyżej stowarzyszenia hodowli koni. Niezwykle interesujące były również inne pomieszczenia pałacowe. Dwukondygnacyjną sień wejściową nakryto ozdobnym malowanym stropem, stylizowanym na kasetonowy. Na piętrze zawieszono drewnianą galerię obiegającą całe pomieszczenie. Nieco skromniejszy jednak, również interesujący wystrój o wysokiej klasie artystycznej zdobił pozostałe komnaty pałacowe.

Po 1945 r. w pałacu znajdowała się kwatera wojsk polskich. Od 1948 r. pałac użytkowany był przez Państwową Stadninę Koni, a potem od 1956 r. przez Państwowe Gospodarstwo Rolne. W latach 70-tych XX w. obiekt należał do szkoły rolniczej, następnie do Urzędu Miasta i Gminy w Gryficach. Od lat 90-tych XX w. jest własnością prywatną. Od tego czasu ta jedna z piękniejszych rezydencji neogotyckich z trzeciej ćwierci XIX w. na terenie dzisiejszej Polski stopniowo, lecz zauważalnie niszczeje. Jeszcze w 1998 r. zachowane były w dużej części stropy oraz wystrój ścian wewnątrz pałacu, obecnie istnieją tylko mury zewnętrzne i częściowo wewnętrzne.

Opis

Pałac w Otoku położony jest w zachodniej części wsi, pośrodku parku krajobrazowego. Elewacją frontowa zwrócony jest w stronę zachodnią. W pewnym oddaleniu, po zachodniej stronie założenia parkowo-pałacowego usytuowany jest plac po dawnym zespole budynków gospodarczych.

Dawna rezydencja rodu Woedtke jest obecnie ruiną. Wzniesiona została w formach neogotyku angielskiego typowego jeszcze dla wczesnej romantycznej fazy historyzmu. Mimo tej stylistyki kompozycję bryły i elewacji nadal charakteryzuje tradycyjny, klasyczny schemat. Budynek założony został na rzucie wydłużonego prostokąta z trzema ryzalitami od frontu oraz dwoma od strony parku, przy czym ryzality skrajne tworzą rodzaj krótkich wtopionych w korpus skrzydeł. Rzut ten wzbogacony został o dodatkowe trójboczne ryzality przy obu ryzalitach północnych oraz o ośmioboczną wieżę przylegająca do północno-wschodniego narożnika. Obecnie nie istnieje niewielka weranda, akcentująca niegdyś oś główną elewacji wschodniej. Nie zachował się też analogicznie położony ganek wejściowy po zachodniej stronie. Piętrowy pałac z niewysoką kondygnacją strychową, pierwotnie nakryty był niskim dachem dwuspadowym po którym zachowały się fragmenty. Przetrwały mury obwodowe oraz fragmenty ścian działowych. Wnętrza doświetlały okna prostokątne oraz ostrołukowe w najwyższej kondygnacji wieży. Elewacje opracowano w charakterystycznym dla tego czasu typie artykulacji z naciskiem na akcenty horyzontalne: wyodrębniony cokół, kondygnację strychową, oraz dzielące elewacje belkowania. Kondygnację strychową przepruto wąskimi okienkami szczelinowymi, dzięki którym podobna jest ona do średniowiecznego ganku obronnego. Piętro zwieńczono belkowaniem z wydatnym gzymsem oraz architrawem w formie pasa arkad ostrołukowych wypełnionych maswerkiem. Elewacje piętra podzielono ponadto uproszczonym belkowaniem z gzymsem podokiennym. Najwyższą kondygnację wieży doświetloną wysokimi ostrołukowymi oknami oddzielono gzymsem konsolkowym z maswerkiem oraz zwieńczono pasem przeprutym wąskimi okienkami szczelinowymi przypominającym ganek obronny. Elewacje północną na parterze opięto trzystopniowymi przyporami zwieńczonymi wysokimi pinaklami oraz ozdobionymi maswerkiem i czołgankami. Okna zwieńczono charakterystycznymi dla neogotyku angielskiego naczółkami w formie gzymsów gierowanych.

Wewnątrz zachowały się ściany działowe oraz częściowo sklepienia odcinkowe. Wnętrza miały układ dwutraktowy po północnej stronie oraz dwu i półtaktowy po stronie południowej. W skrzydle północnym widoczne jest duże pomieszczenie, które pierwotnie służyło jako reprezentacyjna sala z wystrojem o szczególnie wysokim poziomie artystycznym. Obecnie zachowały się drobne relikty dawnej dekoracji – sztukaterii w formie maswerku, oraz drewnianych elementów stropu niegdyś opracowanego snycersko.

Obiekt dostępny tylko na zewnątrz.

Oprac. Radosław Walkiewicz, 20-01-2018 r.

Rodzaj: pałac

Styl architektoniczny: neogotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.113879, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.389845