Usytuowanie i opis

Ziemne założenie obronne (fortalicjum) położone jest w centralnej części wsi, w odległości około 500 metrów na północny-wschód od budynku kościoła, na terenie doliny zalewowej bezimiennego cieku.

Ziemne założenie obronne (fortalicjum) o lokalnej nazwie „Zamczysko” tworzy w terenie, nasyp ziemny o powierzchni ok.0,5 ha, założony na planie prostokąta poprzez sztuczne odcięcie przekopem (fosą) wierzchołka cypla od jego podstawy, czyli stoku doliny, oraz uformowanie w narożnikach nasypu bastionów (bastei?) ziemnych, nadal wyraźnie odznaczających się w terenie. Środkowa część nasypu została nieco zniszczona przez prace ziemne wykonywane w związku z budową w okresie międzywojennym Domu Ludowego, oraz przez wykopy grobowe z czasów II wojny światowej. Obecnie teren stanowiska zajmuje nieużytek. W jego obrębie znajduje się pomnik wystawiony dla upamiętnienia mieszkańców wsi poległych w czasie II wojny światowej.Na wschód od fortalicjum widoczne są ślady wąskiego nasypu (grobli?), z której w poł. lat 50.XX w. wydobywano drewniane pale (słupy).

Historia

W oparciu o wyniki badań archeologicznych można przyjąć, że fortyfikacje i obiekt mieszkalny (dwór), zbudowano w XVI wieku. Dwór funkcjonował najintensywniej w XVI i XVII wieku. Istniał do XVIII wieku, kiedy zapewne został zniszczony przez pożar.

Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1419 roku, kiedy należała do Mikołaja Żądło z Jezior w ziemi mazowieckiej, podczaszego warszawskiego, protoplasty rodu Oszczowskich. W 1444 roku, kiedy Oszczów był w posiadaniu Pawła, Wydżgi i Krystyna z Oszczowa, książę mazowiecki i bełski Władysław I przeniósł wieś na prawo magdeburskie. W 1468 roku w Oszczowie powstał pierwszy kościół z fundacji Krystyna z Oszczowa, Jana z Honiatyna, Mikołaja z Oskierczyc oraz Jana z Choroszczyc i Bielawy z Rulikowa (prawdopodobnie braci). Do 1477 roku wieś była w posiadaniu Krystyna z Oszczowa herbu Gozdawa, sędziego ziemskiego bełskiego, w latach 1538-55 Feliksa Oszczowskiego, wojskiego horodelskiego, ale już w rejestrze poborowym z 1578 roku jako dziedzic majątku został odnotowany Jan Rogalski. Pod koniec XVI wieku Oszczów przejął Wacław Dzieduszycki, a po nim syn Rafał. W 1600 roku część wsi nabył Gniewosz Hulewicz. W 1662 roku wieś należała do Kołakowskiego. W 1698 roku jako właściciel części Oszczowa odnotowany został Mikołaj Stefan Radecki. Od 1719 roku wieś należała do Stanisława, Michała i Kazimierza Siekierzyńskich, a od 1755 roku do Wilhelma Miera, starosty słońskiego.

W źródłach pisanych brak jest informacji na temat powstania i funkcjonowania założenia obronnego w Oszczowie. Do literatury archeologicznej zostało wprowadzone w 1972 r. przez Andrzeja Kutyłowskiego.

Stan i wyniki badań

Badania archeologiczne w formie kilku odkrywek sondażowych wykonali na stanowisku w 1971 roku Andrzej Kutyłowski, Jan Gurba i Leszek Gajewski. Plan sytuacyjno-wysokościowy stanowiska wykonał Adam Medak. Badania powierzchniowe w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski przeprowadził w 1986 r. Wiesław Koman.

W trakcie badań sondażowych stwierdzono, że w obrębie zachowanych czworokątnych fortyfikacji ziemnych stał budynek mieszkalny, najpewniej murowany. Potwierdzają to zarejestrowane ślady spalenizny przemieszanej z rumoszem ceglanym oraz zebrane fragmenty naczyń glinianych.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Ewa Prusicka, OT NID w Lublinie, 14-09-2015 r.