Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cmentarz żydowski - Zabytek.pl

cmentarz żydowski


cmentarz żydowski poł. XVII w. Ostrowiec Świętokrzyski

Adres
Ostrowiec Świętokrzyski

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. ostrowiecki, gm. Ostrowiec Świętokrzyski

Jeden z najstarszych zachowanych cmentarzy żydowskich w województwie świętokrzyskim z oryginalnymi i rzadko spotykanymi formami nagrobków.

Dodatkowo kirkut w Ostrowcu Świętokrzyskim ma wartość symboliczną jako jedyna materialna pozostałość funkcjonującej tu przez wieki gminy żydowskiej.

Historia

Najstarsze informacje o ludności żydowskiej zamieszkującej miasto pochodzą z 1637 r. Niedługo potem zorganizowano gminę żydowską i założono cmentarz (najstarsza wzmianka z 1657 r.), który pierwotnie leżał zapewne w pobliżu pozostałych zabudowań gminy żydowskiej, takich jak bóżnica, mykwa i cheder, tworząc zespół synagogalny wśród zabudowań dzielnicy żydowskiej. W chwili obecnej jest jedyną pozostałością gminy żydowskiej. W 1734 r. cmentarz prawdopodobnie poszerzono. Chociaż nie można zupełnie wykluczyć, że pierwszy cmentarz znajdował się przy drodze do Bałtowa, a w obecnym miejscu powstał dopiero w 1734 r. Na cmentarzu znajdował się dom grabarza, miejsce do obmycia rąk, były tu ohele rabbiego Gutmana i rabbiego Halsztoka. W 1900 r. wymieniono parkan otaczający teren kirkutu. W okresie międzywojennym na cmentarzu grzebano mieszkańców Kunowa, Bodzechowa, Denkowa, Goździelina, Grójca, Miłkowa, Chmielowa, Mychowa, Częstocic, Borii, Sarnówka, Podgórza, Stoków Małych i Waśniowa. W 1926 r. kosztem gminy dokonano podniesienia i restauracji nieistniejącego dziś nagrobka rabina ostrowieckiego Naftalego, syna rabbiego Hercle, zmarłego w 1734 r. W 1929 r. powołano komisję cmentarno-pogrzebową, która zajmowała się sprawami cmentarza. W 1932 r. zebrała ona środki na odnowienie parkanu. Podczas II wojny światowej cmentarz znalazł się w utworzonym w kwietniu 1941 r. getcie i był miejscem egzekucji Żydów. Po likwidacji getta 5 października 1942 r. cmentarz zdewastowano, a macew Niemcy użyli do wybrukowania ulicy Czerwińskiego i chodnika przy niej. Po wojnie cmentarz jeszcze przez krótki okres spełniał swoją funkcję. Ok. 1960 r. z zachowanych steli nagrobnych ułożono lapidarium w narożniku pn.-wsch., zlikwidowano ślady po ohelach oraz wytyczono alejki i posadzono drzewa, zamieniając ten teren na park. W 1979 r. z ul. Czerwińskiego zebrano pozostałości macew i złożono je w pryzmach w lapidarium. W sierpniu 1980 r. A. Penkalla dokonał inwentaryzacji zachowanych nagrobków.

Opis

Cmentarz leży na wzgórzu w centrum miasta, pomiędzy ulicą Sienkiewicza, Mickiewicza i Iłżecką. Zajmuje obszar ok 3,6 ha, w planie zbliżony jest do trapezu. Większość zachowanych stel, ułożonych obecnie w trzech rzędach w pn.-wsch. narożniku parku, pochodzi z okresu międzywojennego, najstarsze z poł. XIX w. Najstarszy nagrobek jest z 1850 r., najmłodszy z 1942 r. Zachowało się ok 153 macew z poł. XIX - poł XX w. Płyty wykonane są z jasnego piaskowca kunowskiego, mają prostokątny kształt i zwieńczone są łukami pełnymi i odcinkowymi. Ozdobione są elementami architektonicznymi oraz symbolicznymi płaskorzeźbami o różnorodnych przedstawieniach. Wyobrażenia związane są z pełnionymi przez zmarłych funkcjami religijnymi, nawiązują do ich imienia, podkreślają gorliwość religijną, wykonywany zawód, płeć, wiek. Inskrypcje przeważnie są hebrajskie, kilka w języku jidysz, a klasycystyczny obelisk Róży z Rozenbergów Melingerowej, zmarłej w 1937 r., posiada polską i hebrajską inskrypcję, świadczącą o akulturacji inteligencji żydowskiej. Jedna z płyt nagrobnych, ułożona poziomo, informuje o pochówku zmarłego w 1928 r. Meira Halewi Halsztoka w nieistniejącym już ohelu. Na uwagę zasługuje też nagrobek zmarłego w 1937 r. rabina Mordechaja syna rabina Chaima. Na niektórych nagrobkach zachowały się ślady polichromii. Na terenie kirkutu zachował się też ok. 400- letni, wyniosły dąb szypułkowy.

Zabytek dostępny.

Oprac. Nina Glińska, NID OT Kielce, 19-12-2017 r.

Rodzaj: cmentarz żydowski

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_CM.8041, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_26_CM.35662