Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

cmentarz katolicki - Zabytek.pl

cmentarz katolicki


cmentarz rzymskokatolicki 1782 r. Ostrów Wielkopolski

Adres
Ostrów Wielkopolski

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. ostrowski, gm. Ostrów Wielkopolski (gm. miejska)

Stary cmentarz katolicki parafii pw.św.Stanisława Biskupa w Ostrowie Wielkopolskim jest najstarszą istniejącą i nadal czynną nekropolią w Polsce.

Powstał najprawdopodobniej ok. 1784 r. Jest miejscem spoczynku wielu osób zasłużonych dla historii Ostrowa Wielkopolskiego oraz Wielkopolski: powstańców, społeczników, działaczy patriotycznych, pisarzy, lekarzy i nauczycieli, m.in. ks. Augustyna Szamarzewskiego. Na terenie cmentarza zachowało się wiele zabytkowych pomników nagrobnych oraz przykładów metaloplastyki, głównie z XIX i pocz. XX w.

Historia

Pierwszy cmentarz parafii rzymskokatolickiej pw. św. Stanisława Biskupa w Ostrowie Wielkopolskim znajdował się na terenie przykościelnym. W 1782 r. rozpoczęto wznoszenie nowego kościoła parafialnego i powzięto decyzję o ustanowieniu nowego cmentarza parafialnego na pd. od miasta, poza jego granicami, w odległości ok. 740 kroków od świątyni. Powstał najprawdopodobniej ok. 1784 r., a z pewnością był już czynny w 1797 r. W 1819 r. cmentarz posiadał drewniane ogrodzenie. Według najstarszego znanego opisu nekropolii z 1832 r. autorstwa ks. Bibrowicza, był w tym roku częściowo otoczony murem ceglanym na kamiennym fundamencie, a na jego terenie znajdował się jeden murowany grobowiec rodziny Śmiełowskich.

Cmentarz pierwotnie położony poza miastem, w wyniku jego postępującej rozbudowy już w 2. poł. XIX w. znalazł się w jego granicach. W latach 80. tego stulecia na jego terenie, z inicjatywy ks. proboszcza Augustyna Szamarzewskiego, przeprowadzono prace porządkowe na szerszą skalę. Mimo powiększenia w tym czasie jego terenu i przesunięcia granicy bardziej na pd., pod kon. XIX w. okazał się nie być już wystarczający. Wraz z budową na pocz. XX w. nowego kościoła w stylu neoromańskim, założono nowy cmentarz parafialny na północny-wschód od miasta, przy ob. ul. Limanowskiego. Stary cmentarz był nadal czynny, ale dokonywane na nim pochówki były już nieliczne.

W czasie II wojny światowej planowano zlikwidować nekropolię przez przebudowę pd. części Ostrowa Wielkopolskiego w oparciu o plan z 1943 r., który nie został zaakceptowany przez rejencję łódzką i nie doczekał się realizacji. Ominęły ją również zniszczenia wojenne. W 1955 r. przeprowadzono gruntowny remont muru otaczającego cmentarz. W 1961 r. została wydana decyzja zakazująca dokonywania kolejnych pochówków, wprowadzona w marcu następnego roku. Wkrótce cmentarz zaczął być coraz bardziej zaniedbany, co wpłynęło m. in. na decyzję o przeniesieniu rzeźby „Pielgrzym” autorstwa Władysława Marcinkowskiego z 1890 r., z grobu Antoniego Chiżyńskiego i umieszczenie jej w podcieniach kościoła parafialnego pw. św. Stanisława Biskupa.

W 1. poł. lat 80. XX w. stan cmentarza nie był zadowalający, niszczał otaczający go mur, grobowce, kute kraty i ogrodzenia wokół grobów rodzinnych. W 1982 r. proboszcz parafii pw. św. Stanisława Biskupa ks. Alfred Mąka wystąpił z wnioskiem o ponowne otwarcie cmentarza dla celów grzebalnych, co nastąpiło dopiero w 1994 roku.

Opis

Stary cmentarz katolicki parafii pw. św. Stanisława Biskupa jest położony w południowo-wschodniej części dzisiejszego Ostrowa Wielkopolskiego i po południowej stronie jego historycznego centrum, między ulicami: F. Chopina (od północy), Wrocławską (od zachodu) oraz Wysocką (od wschodu), od południa ograniczony działką sąsiadującego z nim gimnazjum nr 1 (dawniej szkołą katolicką).

Teren cmentarza posiada kształt wydłużonego na osi północ-południe prostokąta i zajmuje pow. ponad 1,2 ha. Jest otoczony ceglanym murem na kamiennym fundamencie, wzniesionym przy użyciu dwóch rodzajów zaprawy - wapiennej i glinianej. Od wschodu i zachodu znajdują się w nim dwie bramy.

Cały obszar jest podzielony na sześć kwater o zróżnicowanych wymiarach, przedzielonych główną aleją na osi północ-południe oraz bocznymi, względem niej prostopadłymi. Zachowały się przy niej okazy starodrzewu - głównie lipy i graby, a także ustawione na jej osi figury Matki Bożej z Dzieciątkiem i św. Józefa z Dzieciątkiem na wysokich postumentach.

Na cmentarzu najliczniej zachowały się groby z XIX w. oraz pocz. XX w. Najstarszy z nich, Juliane Handke z Domaszewskich, pochodzi z 1842 r. Przy pd. murze cmentarza znajduje się kaplica pw. Wskrzeszenia św. Łazarza z 1878 r. oraz neogotycki grobowiec rodziny Parczewskich. Na uwagę zasługuje murowany grobowiec rodziny Idzikowskich, o klasycyzujących formach i dekoracji architektonicznej. Wiele grobów rodzinnych z 2. poł. XIX w. i pocz. XX w. posiada kute, żeliwne ogrodzenia o dekoracyjnych, bogatych formach. Wysoka klasa artystyczna charakteryzuje rzeźbę figuralną na grobie Bronisławy Maślak z d. Grzędy zm. w 1954 r., przeniesioną z innego cmentarza.

Po zamknięciu cmentarza w 1962 r., w obawie przed zniszczeniem, zdecydowano o przeniesieniu do podcieni kościoła pw. św. Stanisława Biskupa rzeźby „Pielgrzym” autorstwa Władysława Marcinkowskiego, wykonanej w 1890 r. i umieszczonej pierwotnie na grobie Antoniego Chiżyńskiego. Cmentarz jest miejscem spoczynku wielu osób zasłużonych dla Ostrowa Wielkopolskiego i Wielkopolski, m. in. ks. Augustyna Szamarzewskiego, którego grób znajduje się w trzeciej kwaterze. Na początku 1994 r. cmentarz ponownie otwarto dla celów grzebalnych, co sprawiło, że na przestrzeni ostatnich lat pojawiło się na nim wiele nowych, współczesnych nagrobków.

Cmentarz należy do rzymskokatolickiej parafii konkatedralnej pw. św. Stanisława Biskupa w Ostrowie Wielkopolskim. Bliższe informacje na jej temat znajdują się na stronie internetowej http://www.konkatedra-ostrowwlkp.pl/ (data dostępu: 25-11-2014 r.).

Oprac. Anna Dyszkant, OT NID w Poznaniu, 25.11.2014 r.

Rodzaj: cmentarz rzymskokatolicki

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_CM.16045, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_CM.81768