zespół klasztorny Bernardynów - Zabytek.pl
Adres
Ostrołęka, gen. Ludwika Bogusławskiego 20
Lokalizacja
woj. mazowieckie, pow. Ostrołęka, gm. Ostrołęka
Historia
W 1665 roku Tomasz Gocłowski rozpoczął budowę kościoła, który konsekrowano w 1696 roku i nadano wezwanie św. Antoniego. Równocześnie wznoszono klasztor. Część zabudowań gospodarczych klasztoru, została uszkodzona w 1704 roku, natomiast klasztor i kościół w 1708 roku. Przed 1752 roku zbudowano krużganki z kalwarią. W latach 1763-1764 przeprowadzono prace remontowe. Położono posadzki z płyt marmurowych w kościele, kosztem Antoniego Brukowskiego. W latach 1762-1765 wykonana została polichromia kościoła dzieło Walentego Żebrowskiego, malarza zakonnego. Kościół i klasztor znacznie zniszczone w latach 70-tych XVIII wieku, remontowane w końcu XVIII wieku. Klasztor uszkodzony w 1831 roku i później naprawiony. W latach 1848-1855 przeprowadzony gruntowny remont kościoła według projektu arch. Henryka Marconiego, przy współpracy budowniczych powiatu ostrołęckiego Augusta Pelletiera i Wilhelma Arnolda. Zgromadzenie bernardynów skasowane w 1864 roku. W 1906-1911 restauracja polichromii. W 1915-1917 r. zamiana klasztoru na szpital wojskowy. Kościół i kalwaria barokowe, klasztor dawniej barokowy, obecnie bezstylowy.
Opis
Zespół usytuowany w północno-wschodniej części miasta, na terenie określonym ulicami: Gomulickiego, Staszica, Bogusławskiego i Wójta Romy. Złożony z orientowanego kościoła poprzedzonego dziedzińcem otoczonym krużgankami i budynku poklasztornego przylegającego do niego od południa. Kościół murowany z cegły, otynkowany. W formie pseudobazyliki z transeptem. Korpus na rzucie prostokąta, dwuprzęsłowa nawa ujęta w pary płytkich kaplic otwartych do nawy i połączonych ze sobą. Prezbiterium węższe, prosto zamknięte, z dwoma nierównej głębokości przęsłami. W narożu między prezbiterium i północnym ramieniem transeptu skarbiec na rzucie prostokąta. Budynek jednokondygnacyjny, całkowicie podpiwniczony, z niższymi kaplicami i niską przybudówką od strony północnej i jednokondygnacyjnymi krużgankami przy fasadzie. Dach nad nawą i prezbiterium dwuspadowy, nad transeptem trójpołaciowy, nad krużgankiem i kaplicami pulpitowy. Fasada główna dwukondygnacyjna, przysłonięta w części krużgankiem mieszczącym kruchtę. Ściana krużganku podzielona pilastrami, zwieńczona gzymsem sfazowanym. Dzielona czterema zdwojonymi pilastrami dźwigającymi przełamujące się imposty i profilowane gzymsy z ząbkowaniem. Druga kondygnacja ujęta po bokach wolutowymi spływami, zwieńczona trójkątnym szczytem. Na osi okno zamknięte odcinkowo, w polach bocznych półkoliście zamknięte nisze. Szczyt ogzymsowany, podzielony dwoma lizenami, ze strefowo rozmieszczonymi dwoma oknami, trzema wnękami zamkniętymi odcinkowo i dwoma okulusami. Elewacje boczne korpusu, prezbiterium i kaplic bez podziałów, z niskim cokołem, zwieńczone sfazowanym gzymsem. Okna zamknięte odcinkowo. We wnętrzu ściany rozczłonkowane pilastrami w typie toskańskich, w nawie i prezbiterium parzystymi, wspierającymi, obiegające wokół belkowanie z ząbkowanym gzymsem. Arkady kaplic o profilowanych archiwoltach wspartych na pilasrterkach, których gzymsy obiegają wnętrza kaplic. Sklepienie kolebkowe z lunetami na parach gurtów w nawie i prezbiterium, kolebkowe na gurtach w ramionach transeptu, kaplicach i przejściach między nimi, pod chórem kolebkowo-krzyżowe. Na osi fasady kościoła znajduje się dziedziniec z kalwarią, otoczony z trzech stron krużgankami. Krużganki wzdłuż fasady kościoła pełnią rolę kruchty. Od południa do elewacji kościoła i prezbiterium przylega budynek klasztoru. Murowany z cegły, otynkowany, na rzucie czworoboku, z niewielkim, kwadratowym wirydarzem pośrodku, półtoratraktowy, z pomieszczeniami wzdłuż korytarza obiegającego wirydarz. W skrzydle północnym korytarz przedłożony wzdłuż korpusu kościoła i łączący się z krużgankami przed jego fasadą. W narożniku południowo - wschodnim refektarz. Do elewacji wschodniej i zachodniej dostawiony prostokątny budynek gospodarczy. Budynek klasztoru dwukondygnacyjny, podpiwniczony w części pod skrzydłem wschodnim i południowym. Przykryty dachem dwuspadowym oraz jednospadowym nad częścią południowo-zachodnia. Elewacja wschodnia ośmioosiowa, w części narożnikowej południowej, przysłonięta budynkiem gospodarczym, z niskim cokołem, zwieńczona sfazowanym gzymsem. Wejście szerokie, zamknięte odcinkowo, ujęte w dwa uproszczone pilastry zwieńczone odcinkowym naczółkiem. Okna prostokątne, zamknięte odcinkowo (jedno skrajne zamurowane). Elewacja południowa opracowana podobnie do wschodniej, również ośmioosiowa. W partii dachu cztery wystawki. Elewacja zachodnia czteroosiowa na parterze i pięcioosiowa na pietrze, w części południowej przysłonięta budynkiem gospodarczym, z cokołem, zwieńczona profilowanym gzymsem, z prostokątnymi oknami i wejściem. Elewacja południowa przy elewacji kościoła trzyosiowa, z niskim cokołem zwieńczona profilowanym gzymsem. Podkreślona pilastrem wyciągniętym ponad gzyms i zwieńczonym ozdobnym profilowanym gzymsem z ząbkowaniem. Otwory prostokątne.
Obiekt dostępny dla zwiedzających.
Oprac. Katarzyna Kosior, OT NID w Warszawie, 25.11.2014 r.
Rodzaj: kościół
Forma ochrony: Rejestr zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_14_ZE.55598