Historia

Budowę murowanego zamku w widłach Drwęcy, w miejscu ujścia rzeki do jeziora rozpoczęto w 1349 r. i trwały jeszcze w 1380 r. Dzieje zamku ostródzkiego są dynamiczne i burzliwe. W XV w. obiekt dwukrotnie znalazł się w rękach Polaków. Po sekularyzacji Prus w 1525 r. zamek został siedzibą starostwa. W drugiej połowie XVI i w wieku XVII obiekt kilkukrotnie zmieniał swych właścicieli. Po pożarze w 1788 r., który strawił nie tylko zamek, ale również miasto, obiekt odbudowano jedynie częściowo przeznaczając pomieszczenia na mieszkania i ponownie siedzibę starostwa. W roku 1806 mieścił się tu główny sztab wojsk pruskich i rosyjskich w wojnie napoleońskiej. W 1807 roku obiekt został zdobyty przez Napoleona, który urządził na zamku główną siedzibę sztabu. W XIX wieku obiekt jeszcze kilkukrotnie poddawany był pracom adaptacyjnym, a siedziby swoje znalazły w nim miedzy innymi budownictwo miejskie i powiatowe oraz sąd. Po roku 1915 pomieszczenia zamkowe przeznaczone zostały na mieszkania. W wyniku działań wojennych w 1945 r. zamek wraz z miastem spłonął niemal doszczętnie i długo po wojnie pozostawał w stanie ruiny. W latach 1977-92 ostródzki zamek został odbudowany. Nie przywrócono mu jednak ani dawnej wysokości, a w miejsce wschodniego skrzydła wzniesiony został jedynie mur kurtynowy. Obecnie obiekt jest siedzibą muzeum i instytucji kultury oraz bractwa rycerskiego.

Opis

Zamek krzyżacki w Ostródzie w swej pierwotnej formie był założeniem czteroskrzydłowym, bezwieżowym. Obiekt powstał na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach 44,7 x 45,2 metrów. Obecnie składa się z trzech skrzydeł i muru kurtynowego zamykającego czworobok od wschodu. Brama wjazdowa znajduje się w skrzydle zachodnim. Założenie zostało wzniesione z cegły na kamiennej podmurówce. W pomieszczeniach przyziemia znajdowały się pomieszczenia gospodarcze. Na piętrze skrzydła południowego znajdowała się refektarz i kaplica, natomiast wjazd bramny na dziedziniec zamkowy został umieszczony w skrzydle zachodnim. Przedbramie nie zachowało się, a jego relikty zostały odsłonięte w trakcie badań archeologicznych. Badania archeologiczne odsłoniły również filary gdaniska - zamkowej toalety przerzuconej przez fosę i przylegającej od zewnątrz do skrzydła północnego. Od strony dziedzińca do skrzydeł zamkowych przylegały drewniane krużganki, które służyły celom komunikacyjnym. Po środku dziedzińca znajdowała się studnia odkryta w trakcie prac wykopaliskowych w latach 1968-1969. Brak jest informacji na temat formy zewnętrznych fortyfikacji zamkowych. Powstała po wojnie rekonstrukcja nie pozwala w pełni ocenić założenia przestrzennego i formy architektonicznej ostródzkiego zamku.

Zamek jest siedzibą miejskiego muzeum. W dawnych pomieszczeniach zamkowych znajdują się dwie sale wystawiennicze. W jednej z nich prezentowana jest stała wystawa dotycząca historii miasta i jego najbliższej okolicy.

Oprac. Hanna Mackiewicz, OT NID w Olsztynie, 7.10.2014 r.