Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół pałacowo-parkowy - Zabytek.pl

zespół pałacowo-parkowy


pałac 1. poł. XIX w. Osiek

Adres
Osiek, Zamkowa 4

Lokalizacja
woj. małopolskie, pow. oświęcimski, gm. Osiek

Zespół parkowo-pałacowo-folwarczny jest obiektem o znacznych walorach historycznych, architektonicznych i krajobrazowych.

Szczególnie cennym i unikatowym obiektem w zespole jest pałac z elementami architektonicznymi i dekoracyjnymi charakterystycznymi dla stylu mauretańskiego.

Historia

Osiek jest wsią założoną w XIII lub na początku XIV w. Pierwotnie miejscowość należała do księstwa oświęcimskiego. W 2. połowie XV w. stała się królewszczyzną, a od początków XVI w. stanowiła własność prywatną. Dobra osieckie posiadali m.in. Bethmanowie-Zeiferci, Bonarowie, Porębscy, Szembekowie, Braniccy. W XVIII w. Szembekowie lub Braniccy, wznieśli późnobarokowy pałac. W 1784 r. znakomicie prosperujący majątek od Franciszka Branickiego kupił Karol Larisch, który później umiejętnie w nim gospodarował. W 2. połowie XVIII w. Osiek był jedną z najbogatszych posiadłości ziemskich w okolicach Oświęcimia. W latach 1835-1839 według projektu włoskiego architekta Franciszka Marii Lanciego, pałac Larischów został gruntownie przebudowany z zastosowaniem elementów architektonicznych i dekoracyjnych charakterystycznych dla stylu mauretańskiego. Ok. 1837 r. zbudowane zostały w duchu neogotyckim (być może również wg projektów Lanciego), dwie oficyny mieszkalne, „Kasztel” i „Ogrody”. W 3. ćwierci XIX w. dobra osieckie drogą spadku przejęła Adela Dunin-Borkowska. Od tego czasu majątek zaczął podupadać. W 1885 r. zdewastowaną posiadłość nabył Oskar Rudziński, który szybko doprowadził majątek do rozkwitu i rzadkiego stopnia intensywności we wszystkich dziedzinach gospodarowania. W rolnictwie stosował nowoczesne sposoby uprawy, jako jeden z pierwszych właścicieli ziemskich wprowadził meliorację, był znakomitym hodowcą bydła, zakładał sztuczne pastwiska, największe jednak sukcesy osiągnął w hodowli ryb i gospodarki stawowej m.in. wyhodował specjalną odmianę karpia tzw. karpia osieckiego. We wsi założył kilka zakładów przemysłowych m.in. cegielnię, młyn, tartak, fabrykę wódek i browar. Pałac Rudzińskich był miejscem chętnie odwiedzanym przez wybitne osobistości. Gościł tu m.in. Józef Piłsudski i prezydent Ignacy Mościcki, a często przebywał malarz Julian Fałat. Działalność gospodarczą Rudzińskiego od jego śmierci w 1919 r. do wybuchu II wojny światowej z powodzeniem kontynuowali spadkobiercy. W 1945 r. posiadłość została upaństwowiona, a w 1959 r. w majątku utworzono Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej (dzisiaj jest to spółka z o.o.). W 2009 r. Maciej Rudziński odzyskał pałac i oficyny mieszkalne, ale w 2011 r. sprzedał te obiekty Ryszardowi Szajterowi, który zamierza utworzyć w nich kompleks hotelowy.

Opis

Zachowany zespół pałacowo-parkowo-folwarczny położony jest w zachodniej części wsi na terenie Osieka Dolnego. Park pierwotnie zajmował obszar o powierzchni ok. 12 ha. Kompozycja parku została częściowo zatarta, ale nadal pozostaje czytelna. Z pierwotnego drzewostanu zachowały się m.in. sędziwe lipy, dęby i pojedyncze platanowce oraz tulipanowce o wymiarach pomnikowych. W parku usytuowany jest m.in. pałac oraz oficyny mieszkalne, „Kasztel”, „Ogrody”, a na południe od niego położona jest zabudowa dawnego zespołu folwarcznego. Pałac zbudowany z cegły, potynkowany. Na planie prostokąta, z ryzalitami, piętrowy, z czworoboczną wieżą z cebulastym hełmem na ośmiobocznej latarni, z osiemnastoosiową fasadą zwieńczoną arkadową attyką. Otwory okienne zamknięte łukami mauretańskimi. We wnętrzu hall z drewnianą klatką schodową złożoną z dekorowanych elementów. Na parterze dwie sale reprezentacyjne z bogatymi, barwnymi wystrojami sztukatorskimi ścian i stropów z użyciem motywów charakterystycznych dla stylu mauretańskiego. Nad jednym z pomieszczeń kopuła z latarnią. Nadświetla nad przejściami pomiędzy salami w kształcie łuków mauretańskich, ażurowane dekoracją o motywach maswerkowych. Oficyna „Kasztel”, murowana z cegły, potynkowana, na planie zbliżonym do litery „L”, piętrowa, z wielobocznym ryzalitem i trójkondygnacyjną basztą w narożniku. W baszcie otwory okienne zwieńczone łukami ostrymi. Oficyna „Ogrody”, murowana z cegły, na planie wieloboku, częściowo parterowa i piętrowa, z czworoboczna wieżą. Na elewacjach wieży balkony z ozdobnymi balustradami. Okna balkonowe z nadokiennikami w formie oślich grzbietów ożywionych żabkami i kwiatonami. W polu łuków rozety, a nad nimi tarcze herbowe i fryz maswerkowy. W wejściu do sieni, kamienny, neogotycki portal z laskowaniem.

Dostęp do zabytków ograniczony. Własność prywatna - obiekty dostępne z zewnątrz.

Oprac. Tadeusz Śledzikowski, OT NID w Krakowie, 27.10.2014 r.

 

Rodzaj: pałac

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_12_ZE.75376, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_12_ZE.30025