Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

pałac - Zabytek.pl

Adres
Orońsko

Lokalizacja
woj. mazowieckie, pow. szydłowiecki, gm. Orońsko

Zespół pałacowy w Orońsku należy do najwybitniejszych przykładów rezydencjonalnej architektury z poł XIX w.

na terenie Polski. Związany jest z życiem i twórczością malarza Józefa Brandta.

Historia

Zespół pałacowy w Orońsku założony został ok. 1840 r. z inicjatywy Franciszka Ksawerego Christianiego (1772-1842), inżyniera i dyrektora generalnego dróg i mostów w Królestwie Kongresowym. Najpierw wydzierżawił, a później kupił on majątek leżący na trasie nowo budowanego traktu królewskiego. Z powodu śmierci Christiani zadania nie ukończył, prawdopodobnie wzniósł jedynie kaplicę w 1841 roku. Prace kontynuowała wdowa po nim – Amelia z Hiblów Christiani i córka Amelia Pruszak. W poł. XIX w. rozpoczęły one budowę pałacu, który przypuszczalnie został zaprojektowany przez Franciszka Marii Lanciego. Matka i córka, nie mając środków na dokończenie inwestycji musiały sprzedać majątek. W 1869 r. zakupiła go Helena z Wojciechowskich primo voto Pruszakowa, która osiem lat później została żoną Józefa Brandta (1841-1915), malarza nurtu historyczno-rodzajowego, przedstawiciela szkoły monachijskiej. Artysta przejął zarząd nad majątkiem, który w sezonie letnim stawał się miejscem pracy i spotkań jego przyjaciół, m.in.: Juliusza Kossaka, braci Gierymskich, Władysława Szernera i wielu innych. Po jego śmierci, Orońsko poniosło znaczne straty materialne w czasie I wojny światowej, było kilkakrotnie zajmowane i odbijane przez walczące strony. Obciążone długami dobra w 1934 r. zlicytowano i posiadłość nabył na licytacji wnuk Brandta, Andrzej Daszewski. Wraz z rodziną mieszkał tutaj do wysiedlenia przez hitlerowców w 1942 roku. Trzy lata później majątek został upaństwowiony i na jego terenie utworzono Państwowe Gospodarstwo Rybackie. Od 1965 r., nawiązując do artystycznej tradycji miejsca, na terenie parku zaczęto urządzać plenery rzeźbiarskie i wystawy. W 1969 r. podjęto decyzję o przekształceniu założenia na potrzeby Centrum Rzeźby Polskiej, które przeprowadziło restaurację obiektów w l. 1981-85. Prawie wszystkie historyczne budynki zaadaptowano na potrzeby nowej instytucji, a w 1992 r. wzniesiono gmach Muzeum Rzeźby Współczesnej.

Opis

Zespół pałacowy położony jest w Orońsku, 15 km na południe od Radomia. Centrum Rzeźby Polskiej wraz z parkiem krajobrazowym zajmuje południowo-zachodnie tereny wsi Orońsko pomiędzy drogą nr 7, ul. Topolową i terenami gospodarstwa rybackiego. W skład założenia wchodzi pałac, kaplica, oficyna, wozownia, kuźnia, spichlerz, stajnia, stodoła wraz z parkiem, układem wodnym i rzeźbami.

Dwór murowany, parterowy z wieżami, zbudowany na planie prostokąta z ryzalitami, o niesymetrycznej bryle i elewacjach. Wejście główne znajduje się w elewacji płn. i ma formę niszy ograniczonej kolumnami z kasetonowym sklepieniem. Na kolumnach ustawiono figury dwóch kobiet, jedna ze snopem zboża, druga z wieńcem z kwiatów. Nad otworem wejściowym nadproże z herbem Christianich „Jarosław”. W elewacji wsch. znajduje się taras z wejściem ogrodowym, ujęty dekoracyjnym portalem z parą kariatyd dźwigających belkowanie i żeliwny balkon na pierwszym piętrze wieży. Od płd. w ryzalicie umieszczono zwieńczenie ze stylizowanym ornamentem i monogramem AC (Amelia Christiani). Obok znajduje się drugi, mniejszy taras ze schodami. Od strony zach. znajduje się ośmioboczny ryzalit z gankiem wejściowym i schodkami oraz czworoboczną wieżą zachodnią. Brak symetrii w rozplanowaniu pałacu podkreśla także rożny kształt okien w budynku oraz niekonsekwentnie rozmieszczona dekoracja rzeźbiarska w formie popiersi w okrągłych niszach. W wnętrzu nie zachowało się prawie nic z oryginalnego wyposażenia. Wyjątkiem są dwa ścienne kominki – marmurowy i żeliwny. Obecnie w pałacu znajduje się ekspozycja dawnych wnętrz i wystawa poświęcona życiu Józefa Brandta.

Do wnętrz pałacu obowiązują bilety wstępu.

Oprac. Bartłomiej Modrzewski, NID OT w Warszawie, 09-10-2017

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Jarosław Bochyński (JB).

Rodzaj: pałac

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_14_BK.182131, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_14_BK.241011