Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół katedralny pw. Świętego Krzyża - Zabytek.pl

kościół katedralny pw. Świętego Krzyża


kościół XIV w. Opole

Adres
Opole

Lokalizacja
woj. opolskie, pow. Opole, gm. Opole

Zbudowany z wykorzystaniem form wczesnogotyckich i gotyckich kościół katedralny jest jednym z bardziej rozpoznawalnych miejsc w staromiejskiej przestrzeni miasta Opole.

Znacznie przekształcony w XIX i XX wieku zachował liczne elementy pierwotnego wystroju.

Historia

Pierwsze wzmianki o kościele św. Krzyża w Opolu pochodzą z roku 1024, kiedy to biskup wrocławski przekazał relikwie św. Krzyża. W 1227 roku kościół podniesiony został do rangi kolegiaty (kapituła kolegiacka istniała aż do roku 1810), a ok. poł. XIII wieku przystąpiono do budowy większej świątyni. W 1295 roku nastąpiło poświęcenie kolegiaty i przywrócono rangę kościoła parafialnego (na czas budowy kościołem parafialnym był kościół „Na Górce”). Ok. poł. XV wieku wybudowano nowe prezbiterium i nową zakrystię, a na przełomie XV i XVI wieku do korpusu dobudowane zostały kaplice św. Trójcy (ob. Piastowska), św. Jadwigi i św. Anny. Na przestrzeni lat prowadzono prace przy świątyni i jej wyposażeniu: budowa dużej zakrystii, wymiana porycia dachowego, przemurowanie skarp, barokizacja i neogotycyzacja wnętrza. Ostatnie znaczące prace miały miejsce na przełomie XIX i XX wieku kiedy to częściowo przekształcono elewacje zewnętrzne oraz nadbudowano wieże oraz w latach 60-tych XX wieku kiedy wykonane zostały sgraffita i witraże w prezbiterium.

Opis

Kościół katedralny wzniesiony został na północ od zabudowań Rynku, w pobliżu obwarowań miejskich. Położony jest pośrodku trapezowego placu otoczonego murowanym ogrodzeniem z arkadową bramą od południa. Od wschodu ograniczony jest ulicą Książąt Opolskich, a od południa ulicą Katedralną. Katedra jest budowlą orientowaną, wzniesioną jako trójnawowy kościół halowy z trójbocznie zamkniętym prezbiterium i trójbocznymi absydami zamykającymi nawy boczne. Korpus kościoła jest oskarpowany, 6-przesłowy z niewyodrębnionym prezbiterium. Od zachodu znajdują się dwie smukłe, czworoboczne w przyziemiu, a w górnych kondygnacjach ośmioboczne wieże. W przestrzenie międzyskarpowe wkomponowane zostały dwie zakrystie i kaplica Piastów (od południa) oraz kaplice św. Jadwigi i św. Anny (od północy). Kościół jest murowany z cegły na kamiennym, wysokim cokole. Jego elewacje artykułowane są pionowo skarpami i ostrołukowymi, rozglifionymi, otynkowanymi otworami okiennymi. Artykulację poziomą stanowi, znajdujący się w zwieńczeniu ściany kaplic, fryz składający się z otynkowanych, arkadkowych blend. Od strony południowej i wschodniej na elewacjach znajdują się żeliwne i kamienne epitafia. Korpus kościoła nakryty jest dachem dwuspadowym, prezbiterium i apsydy naw bocznych nakryte są wspólnym dachem wielopołaciowym. Kaplice i zakrystie nakryte są dachami pulpitowymi, zaś wieże baniastymi hełmami z latarniami. Elewacja zachodnia jest trójosiowa. W osi środkowej znajduje się, zwieńczony trójkątnym szczytem z ostrołukowymi blendami korpus, ujęty wieżami. W przyziemiu znajduje się neogotycki przedsionek z ostrołukowym portalem. Narożniki wież opięte są wysokimi, trójuskokowymi skarpami. Dekoracja i artykulacja elewacji południowej i północnej są do siebie zbliżone i ujednolicone zostały podczas remontu, który miał miejsce na przełomie XIX i XX wieku. W przyziemiu wieży południowej znajduje się arkadowa wnęka, w której umieszczona została grupa rzeźbiarska Chrystus w Ogrójcu (pocz. XX w.). Elewacja wschodnia jest 7-osiowa o kompozycji symetrycznej z bogato profilowanym gzymsem koronującym. Nawa środkowa jest nieco szersza od bocznych i silniej wysunięta na wschód. Wyodrębniona została od bocznych ostrołukowymi arkadami, zaś partia prezbiterium podkreślona została poprzez podniesienie posadzki. Nawy główna i boczne nakryte zostały sklepieniem gwiaździstym. W zachodnim przęśle korpusu znajduje się chór muzyczny, a w przyziemiu wieży północnej mieści się baptysterium. Wyposażenie kościoła pochodzi z różnych okresów od gotyckiej chrzcielnicy i obrazu Matki Boskiej Piekarskiej, poprzez późnogotyckie tryptyki, późnobarokowy ołtarz główny i ołtarze boczne po klasycystyczną ambonę (1805) i XX-wieczne witraże. Ponadto w świątyni znajduje się zespół epitafiów i kamiennych nagrobków, w tym nagrobek księcia Jana Dobrego (1532).

Zabytek dostępny.

Oprac. Aleksandra Ziółkowska, OT NID w Opolu, 12.11.2015 r.

 

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: gotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_16_BK.36278, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_16_BK.24044