Historia

W 1791 roku władze austriackie zakazały grzebania zmarłych na przepełnionych cmentarzach przykościelnych. W związku z tym w 1804 roku kupiono teren pod nową nekropolę, która powstała zapewne około 1805 roku. W 1872 roku cmentarz znacznie poszerzono w kierunku południowym i wybudowano kamienny mur. Część terenu przeznaczona została na mogiły prawosławnych Rosjan, z których zachowało się zaledwie kilka grobów. W 1881 roku wzniesiono kaplicę Zdziennickich. W 1953 roku założono kwaterę żołnierzy sowieckich poległych w 1945 roku. W ostatnich latach cmentarz został powiększony od strony północnej. W latach 2004-2005 wykonano prace porządkowe na kwaterze żołnierzy Armii Radzieckiej. W 2010 roku przeprowadzono konserwację żeliwnego nagrobka Seweryna Horodyskiego.

Opis

Cmentarz leży w zachodniej części miasta, na południe od drogi krajowej numer 74, na znacznym wzniesieniu. Został założony na planie zbliżonym do prostokąta. Zajmuje około 4,25 hektara. Ogrodzenie stanowi mur kamienny z bramą od północno-zachodniej strony. Cmentarz podzielony jest wzdłuż i w poprzek alejami na osiemnaście kwater. Główna aleja prowadzi od bramy do kaplicy Zdziennickich, która jest prostokątnym, murowanym i otynkowanym budynkiem na wysokiej podmurówce, o dwuspadowym dachu, krytym blachą. W ścianie zachodniej umieszczono figurę Maryi Niepokalanie Poczętej. Od północy znajdują się drzwi z kamiennym portalem z inskrypcją: „Wiecznym pokojem udaroy Panie miłosierdziem opromien na wieki. Amen.” Wyżej na tablicy wyryto: „In Nomine Domini. Boże łzy pokory niechaj znajdą miłosierdzie Twoje. Kaplica Zdziennickich poświęcona 1881.” Koło kaplicy jest krzyż i tablice pamięci ofiar zbrodni katyńskiej. Na cmentarzu zachowało się ponad 100 nagrobków i płyt z XIX wieku i około 200 z początku XX wieku. Najwięcej najstarszych pochówków znajduje się tuż za główną bramą. Najstarszy grób pochodzi z 1822 roku. Na uwagę zasługują nagrobki żeliwne (S. Rogozińskiego z 1898 roku, rejenta opatowskiego S. Horodyskiego z 1933 roku). Wśród pomników kamiennych liczne są przedstawienia figuralne: Matki Bożej (grób A. Darowskiej z 1865 roku), Maryi Niepokalanie Poczętej (grób F. Muszyńskiego z 1854 roku, J. Bijasiewicz z 1895 roku), Ecce homo (grób W. Kowalskiego z 1893 roku), Męki Pańskiej (grób T. Jastrzębjowskiego z 1879 roku), Krucyfiksu (grób J. Denkowskiego z 1853 roku), Anioła Śmierci (grób A. Królikowskiej z 1870 roku, M. Wieczorkiewicza z 1901 roku). Ponadto występują nagrobki w formie finezyjnych postumentów zwieńczonych krzyżem (grób L. Bukowieckiego z 1869 roku), nagrobki neoklasyczne w formie obelisków (grób S. Zakrzewskiego z 1879 roku) lub „złamanych” kolumn i pni drzewa (grób M. Karnowskiego z 1871 roku), bogato płaskorzeźbionych stel (grób B. Maciejowskiej z 1853 roku, F. Juszczykowej z 1934 roku), postumentów (grób Sz. Kwiatkowskiego z 1846 roku, L. Mirewicza z 1889 roku), kapliczek (grób M. Rządkowskiego z 1871 roku) oraz pomniki w neogotyckim stylu w postaci strzelistych wieżyc (grób M. Wąs z 1927 roku). Warto wspomnieć o grupie płyt nagrobnych z końca XIX wieku leżących na zachód od kaplicy. W części południowej cmentarza jest też kilka grobów rosyjskich, głównie z początku XX wieku, choć najstarszy pochodzi z 1863 roku. W skład cmentarza wchodzi kwatera żołnierzy sowieckich poległych w 1945 roku, znajdująca się w jego południowo-wschodniej części, przy ogrodzeniu. Jest ona otoczona ceglanym murkiem. Składa się z 32 numerowanych kwater, obudowanych cegłą.

Cmentarz ogólnie dostępny

Oprac. Nina Glińska, NID OT Kielce, 01.10.2014 r.

Bibliografia

• Baradziej M., Opatów. Miasto na bursztynowym szlaku, Kraków 2007, s. 20-21.
• Florek M., Zabytkowe cmentarze woj. tarnobrzeskiego, Warszawa 1995, s. 104-105.
• ks. Fudalewski W., Miasto Opatów, Opatów 2006, s. 90.
• Sabat T., Zub J., Konserwacja zabytkowych cmentarzy [w:] Cedro J. i inni (oprac.) Prace konserwatorskie w woj. świętokrzyskim w latach 2001-2012, Kielce 2014, s. 186.