Historia

Zamek w Olsztynku zbudowano około połowy XIV w. na niewielkim pagórku graniczącym z północno-zachodnim skrajem miasta. W 1410 r. kompleks zamkowy wraz z miastem zajęły wojska Władysława Jagiełły, a cztery lata później, podczas wojny głodowej uległ zniszczeniu, szybko jednak został odbudowany. Po sekularyzacji zakonu krzyżackiego, pomieszczenia zamkowe przeznaczono na siedzibę starostwa, później służyły jako arsenał. W drugiej połowie XVIII w. stały się siedzibą urzędników domeny. Z końcem tego stulecia nastąpiła dewastacja zamku, a w 1793 r. zburzono znaczną część jego zabudowy, pozostawiając jedynie przyziemie skrzydła północnego z przeznaczeniem na mieszkania urzędnicze. W latach 1847-1849 dawne założenie zamkowe zostało przebudowane i przekształcone na gimnazjum, które m.in. ukończył późniejszy laureat Nagrody Nobla, bakteriolog - Emil von Behring (1854-1917). Neogotycka przebudowa w znacznym stopniu zatarła średniowieczny charakter warowni, jedynie w przybliżeniu odtwarzając jego pierwotną formę Po 1945 r. budynki szkolne odremontowano przeznaczając ponownie na cele oświatowe.

Opis

Oryginalny kompleks zamkowy składał się z trzech skrzydeł otoczonych pierścieniem murów obronnych, dodatkowo wzmocnionych głęboką fosą. Zachowały się z niego jedynie piwnice o krzyżowo-żebrowych sklepieniach i część murów obwodowych głównego domu zakonnego. Wzniesiona na miejscu zamku szkoła swoją neogotycką formą nawiązuje do dawnego założenia zamkowego. Jej główny budynek stanowi rekonstrukcję dawnego reprezentacyjnego, północnego skrzydła zamku. W południowo-wschodnim narożniku kompleksu szkolnego na styku z dawnym przedzamczem znajduje się trójkondygnacyjny budynek nawiązujący do dawnej wieży zamkowej. Oba budynki łączy niewielkie skrzydło wschodnie z wykuszem. Neogotycki kompleks szkolny, podobnie jak średniowieczny zamek wzniesiono z cegły na kamiennej podwalinie. W przypadku skrzydła północnego kamienne lico mają również zewnętrzne ściany przyziemia, a elewacje od strony dziedzińca zdobią zendrówki. Budynki przekryte są dachami dwuspadowymi, o pokryciu ceramicznym, a wieńczące je szczyty są rozczłonkowane sterczynami. Prostokątne otwory okienne zwieńczono łukami ostrymi lub odcinkowymi. Potężna szkarpa przylegająca od zewnątrz do wschodniego szczytu skrzydła północnego jest najprawdopodobniej pozostałością po dawnym, zamkowym murze obronnym. Przeprowadzone w latach 2006-2007 badania archeologiczne na szkolnym dziedzińcu ujawniły dodatkowo gotyckie zejście do piwnic, studnię oraz najprawdopodobniej fundament pierwotnej wieży bramnej, która znajdowała się od strony południowej.

Zabytek dostępny. Obiekt jest siedzibą Zespołu Szkół Zawodowych.

Oprac. Adam Mackiewicz, 7.12.2014 r.