20-30 XX wieku.

Historia

Gmach teatru miejskiego wzniesiono w l. 1924-1925 według projektu Augusta Feddersena. Była to realizacja, która przyniosła architektowi uznanie i ugruntowała jego znaczenie w kształtowaniu oblicza architektonicznego miasta. Teatr powstał przy ówczesnej ul. Hindenburga, co razem z wcześniejszym nowym ratuszem nadało ulicy reprezentacyjny charakter. Wzniesiono go jako pomnik wierności (Der Treudank) po zwycięskim dla Niemiec plebiscycie 1920 roku w Prusach Wschodnich. Udział w budowie i wyposażeniu teatru miało szereg firm z Olsztyna i dalszych obszarów wschodnioniemieckich, co podkreślono w katalogu prac Feddersena. Premierowym przedstawieniem 29 września 1925 r. był „Faust” Goethego. Po zakończeniu II wojny światowej i zmianach przynależności państwowej Olsztyna pierwsza polska premiera miała miejsce już 17 listopada 1945 r. („Moralność pani Dulskiej”). Teatr nazwano imieniem Stefana Jaracza. W 1996 r. przebudowano reprezentacyjne schody zewnętrzne do budynku (z jednobiegowych tzw. rewiowych, na dwubiegowe z podestem). W l. 2008-2013 budynek został poddany kompleksowej rewitalizacji; w trakcie prac konserwatorskich wydobyto i uczytelniono m.in. pierwotną, feddersenowską kolorystykę wnętrz.

Opis

Teatr znajduje się po zachodniej stronie dzisiejszej ul. 1 Maja, na niewielkiej skarpie. Bryła teatru góruje nad otoczeniem. Założony na wydłużonym planie prostokąta z rozbudowanymi aneksami. Na osi głównej foyer, widownia z balkonem w drugiej kondygnacji, scena główna z zapleczem. Budynek murowany, tynkowany. Dwukondygnacyjna bryła zwarta, oszczędna, zmonumentalizowana, z niskim dachem czterospadowym nad widoczną z ulicy częścią wejściową. Fasada siedmioosiowa, w nieznacznie zryzalitowanej części środkowej w głębokich ościeżach pięcioro drzwi głównego wejścia, nad nimi wysokie prostokątne okna o drobnych podziałach, rozdzielone pilastrami o trójkątnym przekroju i pryzmatycznie opracowanych, uproszczonych kapitelach. Na skrajnych osiach fasady prostokątne okna z charakterystycznym, gwiaździstym układem szprosów w poszczególnych kwaterach (analogiczna forma została zastosowana w nadświetlach drzwi wejściowych). Nad pilastrami płaskie gładkie fryzy i wydatny gzyms podokapowy - syntetyczne nawiązanie do klasycznego belkowania. Na osi w połaci dachu schodkowy szczyt z trzech stopni. Artykulacja pozostałych elewacji przez podziały ramowe i urozmaicony rozkład otworów okiennych o zróżnicowanej stolarce, z powtarzanym układem skrzyżowanych ukośnie szprosów. Zastosowano fakturowe tynki elewacyjne, pilastry w fasadzie betonowe, o żłobionej powierzchni. Jedynym akcentem kolorystycznym jest głęboka zieleń stolarki drzwi wejściowych. Architektura wnętrza oszczędna, foyer dzielone filarami, balkon wsparty na rzędzie przysadzistych kolumn toskańskich o uproszczonych formach. Wnętrze zaprojektowano w sposób kontrastujący z monochromatyczną szarością elewacji zewnętrznych. Ściany opracowano przez założenie dużych powierzchni barwnych o nasyconych tonach, uzupełnianych dekoracją ornamentalną w kolorze złota; urozmaicona kolorystyka ścian wprowadzona jest także do pozostałych pomieszczeń. Budynek zaprojektowany z wielką dbałością zarówno o proporcje i wyraz całości, jak i o detal. Podziały stolarki okiennej, uproszczony szczyt schodkowy, syntetycznie opracowane elementy klasycyzujące, zastosowane materiały elewacyjne, w tym opracowany na potrzeby ekspozycji beton to motywy charakterystyczne dla twórczości Augusta Feddersena. Za teatrem znajduje się budynek obecnego Studium Aktorskiego im. Aleksandra Sewruka, skomunikowany z teatrem rozbudowanym łącznikiem.

Zabytek dostępny. Dostępna część wnętrz. Obiekt użyteczności publicznej - siedziba Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie.

Oprac. Joanna Piotrowska, OT NID w Olsztynie, 15.10.2014 r.