Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół ewangelicki garnizonowy, ob. rzymskokatolicki garnizonowy pw. Matki Boskiej Królowej Polski - Zabytek.pl

kościół ewangelicki garnizonowy, ob. rzymskokatolicki garnizonowy pw. Matki Boskiej Królowej Polski


kościół 1913 - 1914 Olsztyn

Adres
Olsztyn, Marcina Kromera 2A

Lokalizacja
woj. warmińsko-mazurskie, pow. Olsztyn, gm. Olsztyn

Przykład architektury neogotyckiej z początku XX wieku charakterystycznej dla terenów dawnych Prus Wschodnich, odwołującej się do tradycji gotyku ceglanego, a także interesujący przykład całościowego komponowania w jednorodnej stylistyce architektury i powstałego równocześnie wyposażenia wnętrza.

Historia

Ewangelicki kościół garnizonowy w Olsztynie (niem. Allenstein) został zaprojektowany w 1909 r. przez berlińskiego architekta, Ludwika Dihma, wybudowany w latach 1913-1915. Ludwig Dihm odpowiadał także za koncepcję wyposażenia wnętrza oraz przeprojektowanie kruchty z przeznaczeniem na miejsce upamiętnienia żołnierzy niemieckich poległych w czasie I wojny światowej (Kriegergedächtnishalle). Prace budowlane wykonywały firmy olsztyńskie. Po 1945 r. kościół przejęło wojsko polskie i utworzono garnizonową parafię rzymskokatolicką. Zostały usunięte obszerne empory balkonowe znajdujące się pierwotnie na całej długości naw bocznych, wprowadzono nowe elementy wyposażenia związane ze zmianą państwowości i wyznania (polichromie i ołtarze boczne). Zmieniona została także ekspozycja kościoła - na pocz. lat 60 XX w. rozebrano schody umieszczone pierwotnie na stoku wzgórza na wprost wejścia do świątyni; obecnie schody poprowadzone są z boku. Parafia garnizonowa funkcjonowała do 2009 r.

Opis

Kościół znajduje się po zachodniej stronie zespołu staromiejskiego, na wzgórzu pomiędzy zespołem zamku kapituły warmińskiej a linią kolejową. Położenie zapewnia dobrą ekspozycję kościoła, górującego nad najbliższym otoczeniem. Kościół neogotycki, murowany z cegły, halowy z transeptem, trójnawowy o bardzo wąskich nawach bocznych. Korpus liczy cztery przęsła, zamknięte prosto prezbiterium skierowane na południowy zachód ma jedno przęsło. Bezpośrednio do ściany zamykającej prezbiterium przylega na osi niska prostokątna przybudówka mieszcząca zakrystię. Bryła kościoła zwarta, o symetrycznie rozłożonych masach. Część wejściowa bryły została opracowana w formie kubicznego masywu (westwerku) z kruchtą w przyziemiu, poprzedzonego wielobocznymi wieżyczkami flankującymi balkon wsparty na otwartym otworze ostrołukowym. Masyw wejściowy zwieńczony bliźniaczymi hełmami krytymi blachą; dach korpusu kryty dachówką ceramiczną. Elewacje z cegły licowej, artykułowane ostrołukowymi otworami i tynkowanymi blendami, nad zamknięciem prezbiterium i transeptu rozbudowane szczyty schodkowe z blendami i prześwitami na poszczególnych osiach (prześwity ostrołukowe lub okrągłe); własny szczyt ma także dobudówka zakrystii. Fasada kościoła z wejściem na osi (bliźniacze drzwi z rozetami powyżej, ujęte ostrołukową wnęką), artykułowana rytmicznie rozmieszczonymi blendami różnej wysokości na poszczególnych kondygnacjach i wąskimi otworami. W elewacjach bocznych u dołu rząd niskich okien prostokątnych zamkniętych łukiem odcinkowym, nad nimi duże okna ostrołukowe - to rozmieszczenie otworów odpowiada pierwotnemu doświetleniu dwóch kondygnacji wnętrza podzielonego przez empory w nawach bocznych. W ścianie zamykającej prezbiterium - dwa okna okrągłe. Na elewacjach ceglany detal architektoniczny, urozmaicony szczególnie w fasadzie w partii wejściowej. Wnętrze kościoła podzielone na trzy nawy masywnymi kolumnami, kruchta i nawa główna nakryte sklepieniem sieciowym, w ramionach transeptu sklepienie krzyżowe, w prezbiterium - trójdzielne. Zachowane elementy współczesnego budowie kościoła wyposażenia neogotyckiego wykonanego przez artystów berlińskich: m.in. rzeźbiony ołtarz główny ze sceną Ostatniej Wieczerzy oraz wieńczącym nastawę krucyfiksem (rzeźbiarz Hugo Bürger, malarz Peter (?) Rief), dekoracja malarska prezbiterium z przedstawieniem 12 Apostołów (projekt Walldorf, P. Asbach, wykonanie najprawdopodobniej P. Asbach), zespół witraży ornamentalnych projektu tejże pary artystów (wykonanie: „Gessler”, Berlin), ambona mistrza stolarskiego Plato (firma „Weiss”; do zespołu należą także stalle w prezbiterium). Do wyposażenia należy także m.in. prospekt organowy wykonany przez znaną elbląską firmę „August Terletzki - właściciel Eduard Wittek” i zespół drzwi zewnętrznych i wewnętrznych z dekoracyjnymi okuciami olsztyńskiej firmy Gustawa Carla i Augusta Schmidta. Zachowany dzwon z 1924 r. pochodzi z ludwisarni C.F. Ulricha w turyńskiej Apoldzie. Okna witrażowe w kruchcie, z powszechnym w ikonografii I wojny motywem liści dębowych, zostały ufundowane przez Waltera Sperla, olsztyńskiego przedsiębiorcę i właściciela młyna w pobliżu kościoła. Powojenne polichromie w nawie głównej z postaciami m.in. polskich władców i świętych z lat 1957-1958.

W ciągu dnia otwarta kruchta, co umożliwia obejrzenie wnętrza kościoła.

Oprac. Joanna Piotrowska, OT NID w Olsztynie, 4.07.2014 r.

 

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: neogotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_28_BK.134679, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_28_BK.263297