Historia

Istnienie przy ówczesnej szosie dobromiejskiej, na przedmieściu poza murami, kaplicy związanej z pobożnością pasyjną jest udokumentowane źródłowo od XVI w. (wizytacja biskupia w 1565 r.). Znajdowała się pod opieką jednego prowizora, wspólnie ze szpitalem dla trędowatych i kaplicą Świętego Jerzego, nie była jednak związana ze szpitalnictwem. W 1609 r. została odnowiona, wtedy też odnotowano m.in. we wnętrzu grupę figur Ukrzyżowania z figurą Marii, św. Jana a także dwóch łotrów. W 1775 r. odnowiono kaplicę z fundacji rajcy Piotra Poleskiego. W 1922 r. odnowiono wnętrze (malarz Albert Fothe z Hamburga). Prace konserwatorskie przeprowadzono w l. 70 XX w. i 2008 r.

Opis

Kaplica znajduje się przy ul. Grunwaldzkiej, na terenie historycznego tzw. przedmieścia dolnego, po zachodniej stronie zespołu staromiejskiego. Budynek na planie prostokąta, salowy, część ołtarzowa skierowana na północny wschód. Bryła zwarta, prostopadłościenna, nakryta dachem dwuspadowym. Elewacje płaskie, opięte na narożach lizenami, całość opasana gzymsem podokapowym. W fasadzie na osi prostokątny otwór drzwiowy, nad nim małe kwadratowe okno; w bocznej elewacji wschodniej dwa okna prostokątne. Szczyty o falistym wykroju, ze spływami wolutowymi. Na osi szczytu nad fasadą wtopiona cylindryczna wieżyczka flankowana pilastrami; odcięta i zadaszona nieco nad poziomem kalenicy dachu. Kaplica murowana z cegły, szczyty częściowo tynkowane, dach kryty dachówką ceramiczną. Wnętrze tynkowane, malowane, nakryte płaskim drewnianym stropem. Na ścianie za ołtarzem umieszczona znana z archiwalnych przekazów późnogotycka, cenna pod względem artystycznym grupa rzeźbiarska Ukrzyżowania - Chrystus na krzyżu w niszy, po bokach postaci łotrów. W oknach w elewacji bocznej witraże abstrakcyjne z 1976 r. autorstwa Hanny Szczypińskiej. Na parceli przy kaplicy stoi krzyż na postumencie z tablicą z tekstem supliki Od powietrza... i datą 1886, upamiętniającą epidemię cholery (przeniesiony tutaj w 1975 r. z al. Warszawskiej).

Kaplica użytkowana, zamykana.

Oprac. Joanna Piotrowska, OT NID w Olsztynie, 13.08.2014 r.