Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny


kościół XVII w. Oleszno

Adres
Oleszno, Kielecka 6

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. włoszczowski, gm. Krasocin

Przykład lokalnej odmiany wczesnobarokowej architektury sakralnej w Polsce oraz recepcji elementów baroku (ścisła symetria, kolebkowo-krzyżowe sklepienia, podziały wnętrza zaznaczone pilastrami, półkolista absyda zamykająca prezbiterium, ozdobne facjaty ścian szczytowych) w gotyckiej jeszcze bryle architektonicznej, podkreślonej stromymi dachami i wydatnym oszkarpowaniem nawy.

Lokalne sanktuarium, do którego w 1685 r. przeniesiono z Chotowa słynący łaskami obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem.

Historia

Być może już w XV w. istniała w Olesznie jakaś kaplica, ponieważ w 1411 r. wzmiankowany był Bartłomiej, rector ecclesiae de Oleszno. Na pół legendarne dzieje kościoła rozpoczynają się około 1624 r., kiedy właścicielem wsi był kanonik krakowski i kielecki Adam Szypowski. Miał on (podobno w akcie ekspiacji za zabójstwo) rozpocząć budowę kościoła w Woli Oleszyńskiej, przerwaną jednak po rychłej śmierci kanonika. Jego sukcesorzy sprzedali dobra oleszyńskie Mikołajowi Szyszkowskiemu herbu Jastrzębiec, który wkrótce został biskupem warmińskim, a Oleszno zakupił prawdopodobnie wspólnie z bratem Marcinem, biskupem krakowskim; ten ostatni miał zamiar na wybudowanych już fundamentach w Woli wznieść klasztor bernardynów, jednak po nieszczęśliwym samobójstwie jednego z robotników przeniósł tę fundację na górę Karczówkę koło Kielc. Budowę istniejącej obecnie świątyni rozpoczął około 1643 r. Marcin Szyszkowski, starosta lelowski, bratanek biskupa krakowskiego. Zdołali ją dokończyć i uposażyć dopiero kolejni dziedzice Oleszna Mikołaj i Teresa Podoscy, około 1680 r. Konsekracja miała miejsce w 1685 r., już po ich śmierci. Do tego kościoła przeniesiono z pobliskiego Chotowa słynący łaskami obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. W 1732 r. doszło do groźnego pożaru kościoła (spłonęły dach i wieża), po którym ówczesny proboszcz chotowski miał przenieść cudowny obraz z powrotem do Chotowa; wrócił on do Oleszna dopiero w 1765 r., po procesie kanonicznym. Dopiero w 1789 r. formalnie ustanowiono w Olesznie parafię. W ciągu XIX w. wymieniono posadzkę i sprawiono nowe organy, pod koniec tego stulecia lub na początku XX w. dobudowano niewielką kruchtę po stronie pd. nawy, a w latach 1925-1926 zbudowano nowy hełm na wieży. Kolejne prace remontowe wykonano w latach 60. i 90. XX w.; w 1996 r. wystawiono dzwonnicę.

Z kościołem w Olesznie związane były losy długoletniego proboszcza tej świątyni, ks. Feliksa Jarońskiego, wybitnego filozofa, logika i teologa, profesora Akademii Krakowskiej, zmarłego w 1827 r. Epitafium we wnętrzu świątyni ufundował mu jeden z jego następców w parafii Oleszno i historyk jej dziejów, ks. Romuald Wójcik.

Opis

Murowany z kamienia i cegły kościół składa się z prostokątnej dwuprzęsłowej nawy oraz węższego jednoprzęsłowego prezbiterium, zakończonego półkolistą absydą. Po bokach prezbiterium znajdują się symetrycznie usytuowane kaplica i zakrystia. Od zach. nawę poprzedza wieża, dołem zbudowana na planie kwadratu, z dwiema górnymi kondygnacjami ośmiobocznymi, zwieńczona włoskim hełmem z latarnią, który jest efektem przebudowy XX-wiecznej. Rzut budowli jest ściśle symetryczny, z wyjątkiem później dostawionej od strony południowej kruchty. Ściany nawy są częściowo oszkarpowane. Ściany czołowe prezbiterium, kaplicy i zakrystii zwieńczone są ozdobnymi szczytami, podzielonymi rozczłonkowanymi gzymsami na dwie strefy ujętych pilastrami blend, zamkniętych łukami odcinkowymi i półkolistymi. Szczyty te zdobione są charakterystycznymi wolutowymi spływami i obeliskami, podobnie jak półszczyty fasady zachodniej, po obu stronach wieży. Absyda przekryta jest półkopułą z „oślim grzbietem”. Dwie najwyższe ośmioboczne kondygnacje wieży zdobione są blendami i odcinkowo sklepionymi otworami. Wnętrza przekryte są sklepieniami kolebkowo-krzyżowymi z pozostałościami XVII-wiecznych stiuków.

Wszystkie cztery ołtarze oleszyńskiego kościoła mają charakter wczesnobarokowy; piękną i bogatą dekoracją rzeźbiarską wyróżnia się wśród nich ołtarz główny ze słynącym cudami obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, przeniesionym z Chotowa. Jest to kopia obrazu Matki Boskiej Jasnogórskiej, pochodząca prawdopodobnie z pierwszej połowy XVII w. Warta uwagi jest barokowa tablica konsekracyjna z 1685 r. (uzupełniana w XIX w.), z historią kościoła, znajdująca się nad wejściem do zakrystii.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym z proboszczem.

oprac. Aleksandra Ziółkowska, 21-11-2015 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_BK.71803, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_26_BK.9224