Oryginalny w skali kraju kształt drewnianego kościoła, nawiązujący do pięciopłatkowej róży związany jest z symboliką chrześcijańską i dawną nazwą Olesna „Rosenberg”, mającą odzwierciedlenie w herbie miasta. Makieta kościoła prezentowana była na wystawie światowej w Nowym Jorku. Świątynia jest włączona do Szlaku Drewnianego Budownictwa Sakralnego.

Historia

Powstanie kościoła związane jest z legendą o cudownym ocaleniu dziewczyny przed zbójcami. Uciekając miała się ona ukryć przy sośnie, na której podróżująca św. Jadwiga dwieście lat wcześniej powiesiła obraz św. Anny Samotrzeciej. Po tym wydarzeniu, a także powtarzających się uzdrowieniach mieszczanie olescy postanowili ufundować kaplicę poświęconą św. Annie. Wzniesiona w 1444 r. drewniana kaplica miała wielkość prezbiterium dzisiejszego kościoła i otaczała pień sosny. Wobec powiększającej się liczby pielgrzymów ze Śląska, Polski, Czech i Moraw w 1518 r. w miejscu kaplicy wybudowano obecny kościół, konsekrowany przez biskupa wrocławskiego Jana V Turzo. W prezbiterium znajdował się ołtarz główny - tryptyk z 1517 r. z przedstawieniem „Wielkiej Świętej Rodziny”, wykonany przez mistrza Jakuba, ucznia Wita Stwosza. Ołtarz został skradziony w 1994 r., do tej pory udało się odzyskać dwie z 32 figur. W 1619 r. do południowej ściany kościoła dobudowano kaplicę w konstrukcji szkieletowej, rozebraną wkrótce ze względu na zły stan techniczny. Zamiast kaplicy w latach 1669-70 cieśla Marcin Snopek wzniósł nową budowlę na planie centralnym. Przypominająca różę złożoną z pięciu płatków - kaplic i połączona z nawą łącznikiem - łodygą część kościoła stała się symbolem sanktuarium, zwanym „różą zaklęta w drewnie”. Kościół był miejscem, w którym wierni pozostawiali liczne wota dziękczynne na pamiątkę cudownych wydarzeń w swoim życiu - do dzisiaj zachowane są: rzeźba głowy jelenia, drewniany kij („scebel od iarzma”) oraz kajdany, tzw. kuny tureckie. W 1707 r. wybudowano nową, obszerną zakrystię, o czym świadczy m.in. data na nadprożu prowadzących do niej drzwi. Większe remonty kościoła prowadzone były w latach 1696, 1873 (m.in. wykonano dwa ołtarze boczne), w 1880 (prace w obrębie otoczenia kościoła, budowa 14 neogotyckich kapliczek ze stacjami Drogi Krzyżowej, kostnicy na cmentarzu, kaplicy fundacji barona von Reiswitz z Wędryni); a po wojnie w latach 1958-59 i w latach osiemdziesiątych. Kościół należy do parafii pw. Bożego Ciała w Oleśnie, utworzonej w 1226 r., w latach 1374 - 1770 będącej pod opieką braci z zakonu Świętego Augustyna. Obecnie jest najważniejszym kościołem pielgrzymkowym na ziemi oleskiej.

Opis

Kościół położony jest ok. 2 km na północ od centrum miasta, usytuowany szczytowo do drogi wylotowej na Gorzów Śląski. Otoczony jest porośniętym drzewami cmentarzem, na którym znajdują się także murowane z cegły kostnica, kaplica oraz stacje Drogi Krzyżowej. Kościół o charakterze gotyckim, drewniany, wzniesiony wraz z kaplicami w konstrukcji zrębowej, na podmurowaniu. Kościół składa się z prostokątnej, wydłużonej nawy i zamkniętego trójbocznie prezbiterium o podobnych proporcjach, z zakrystią przylegającą do niego od północy. Prezbiterium niższe od nawy, zakrystia z lożą na piętrze niemal równa z prezbiterium. Dachy dwuspadowe, przy wschodniej krawędzi kalenicy nad nawą okrągła wieżyczka na sygnaturkę, przy zachodniej krawędzi dachu znajduje się nadbudowana na konstrukcji dachowej niska wieża, czworoboczna, o lekko pochylonych ścianach, nakryta hełmem baniastym. Kościół, za wyjątkiem zakrystii, otoczony jest wspartymi na omieczowanych słupach sobotami, a ściany ponad nimi są oszalowane gontem. Okna prostokątne. Wewnątrz zarówno prezbiterium jak i nawa przekryte są płaskimi stropami. Belka tęczowa wsparta jest na dwóch zdobionych słupach, na niej rzeźbiona grupa Ukrzyżowania z XVII w. oraz nieliczne wota dziękczynne. Chór muzyczny o prostym parapecie także wsparty jest na dwóch słupach, przy ścianie północnej znajduje się nowsze podium organowe. Ołtarz główny jest repliką skradzionego późnogotyckiego tryptyku, ujęty w neogotycką obudowę z 1873 r. Późnorenesansowa ambona w nawie, z bramką i rzeźbami ewangelistów na parapecie, pochodzi z pocz. XVII w. Przy południowej ścianie nawy kościoła znajduje się przejście do części założonej na planie centralnym. Wydłużony, prostokątny łącznik otoczony jest sobotami i kryty dachem dwuspadowym. Główna część centralna wykonana została na rzucie sześciobocznej gwiazdy, przy której pięciu bokach znajdują się zamknięte dwubocznie kaplice a przy szóstym - przejście do kościoła. Kaplice przekryte są pozornymi sklepieniami kolebkowymi, z płaskimi odcinkami stropowymi po bokach. Nad środkowym polem znajduje się kopuła oparta na sześciu słupach, usytuowanych przy zbiegu ścian kaplic i powiązanych podciągami. Środkowy sześciobok otoczony jest wewnątrz wąską galeryjką z balustradą, biegnącą na wysokości płaskich odcinków stropowych kaplic. Wsparta jest ona na sześciu spiralnych słupach na cokołach, w których przedłużeniu umieszczone są balaski podtrzymujące pozorne sklepienie kopulaste. Sześciobok nakryty jest dachem namiotowym, zwieńczonym dwuczłonowym, cebulastym hełmem. Okna w ścianach kaplic i łącznika maja kształt czwórliści splecionych z czworokątem. W kaplicach znajdują się ołtarze architektoniczne, wykonane od pocz. XVII do pocz. XVIII w., częściowo przekształcone w XVIII i XIX w., z obrazami i rzeźbami w stylistyce właściwej okresowi powstania. Ambona w części środkowej przy jednym ze spiralnych słupów, powstała w końcu XVIII w.

Z zewnątrz ogólnodostępny, wnętrza dostępne podczas nabożeństw lub po uzgodnieniu z księdzem proboszczem.

Oprac. Ewa Kalbarczyk-Klak, OT NID w Opolu, 9.09.2014 r.